ΜΑΧΗ ΤΩΝ ΒΡΥΣΩΝ

Η ΜΑΧΗ ΤΩΝ ΒΡΥΣΩΝ

Από το ημερολόγιο του 

Μανούσου Ρούσιου Κούνδουρου

 «Ημερολόγιον, Ιστορικαί και Διπλωματικαί αποκαλύψεις. Η απελευθερωτική Επανάστασις της Κρήτης και η Αρμοστεία αυτής.»

"28-11 (Βατουδιάρι). O Ιερεύς Ιωάν. Ξενάκης ελθών εξ Αλμυρού προχθές (26 τρέχ.) εις Aλίκαμπον μας ανήγγειλε, δύο ώρας προ της δύσεως του ηλίου ότι: ο Παπα-Γαβριήλ διαμηνά εκ Βάμου, ότι ο στρατός θα μας επιτεθεί προ της ανατολής του ηλίου. Συνωμίλουν με τον οπλαρχηγόν Σπυρίδ. Βαρδάκην έκ Προσνέρου, εις ον ανέθεσα να μεταβεί εις το χωρίον του και να ειπεί εις τους φίλους ότι οφείλουν να μένωσιν εν επιφυλακή καθ' όλην την νύκτα. Καλέσας δε τον εξ Ασκύφου Μανούσον Γιαλέ, πωλητήν φυσιγγίων παρακολουθούντα την Επιτροπήν, τω επρότεινα ν' αγοράσω επί πιστώσει ολόκληρον το φορτίον. Εδέχθη, άλλ' υπό τον όρον να τεθεί εν τη αποδείξει, ότι εάν φονευθώ θα πληρωθεί το ποσόν της αποδείξεως υπό του εν Σμύρνη αδελφού μου Ιωάννου, ηξεύρων ότι παρ’ εκείνου λαμβάνω χρήματα. Μετά την υπογραφήν της αποδείξεως, εις ην ετέθη ο όρος, και την παραλαβήν των φυσιγγίων, ανέθεσα εις αυτόν τον Μ. Γιαλέ ν' αναγγείλει εις τους Ασκυφιώτας, και μέχρι του μεσονυκτίου εις τους εν Χώρα Σφακίων συντρόφους μας, τους πολιορκούντας τον εκεί πύργον, ότι θά συγκρουσθώμεν με τον στρατόν προ της ανατολής του ηλίου. Κατόπιν μετέβημεν εις την οικίαν του Γ. Παπαδάκη, εις την βάπτισιν του τέκνου του.

Το μεσονύκτιον κατελάβομεν την θέσιν «Κεφάλα». Περί δε τα εξημερώματα ηκούσαμεν βήματα ανθρώπων ανερχομένων. Ήτον ο πλοίαρχος Ανδρέας Κουνδουράκης μεταβαίνων από Χανιά εις Σφακιά. Μας είπεν ότι εις απόστασιν μικράν ανέρχεται στρατός. Παρήγγειλα ν' αναχώρηση ο Στρατιωτικός Επόπτης γέρων Μαλινός, ο ακολουθών άοπλος λόγω της ηλικίας του, και αμέσως κατελάβομεν καταλλήλους θέσεις. Εγώ κατέλαβα μετά είκοσιν ανδρών το μέτωπον, έχων ενώπιον μου το άνοιγμα της οδού εις απόστασιν τριακοσίων μέτρων, προς τα αριστερά μου, κατέλαβε τα πλάγια υψώματα ό Ίωάν. Γιανναράκης ή Γιασεμής και τίνες άλλοι. Νοτιώτερον δε έπεμψα τον Νικόλαον Τσούρδον, ίνα μη ο στρατός μας υπερφαλαγγίσει εκείθεν. Ο εχθρός δεν διεκρίνετο εισέτι καλώς, μολονότι ευρίσκετο, ως αντελαμβανόμεθα, εις απόστασιν εκατόν πεντήκοντα μέτρων από του υψώματος μας. ότε ρίπτεται εις πυροβολισμός εκ του υψώματος Γιανναράκη, ενώ αι μεσολαβούσαι πτυχαί του εδάφους δεν επέτρεπον εις εκείνους να ίδωσι τον ανερχόμενον δια της οδού στρατόν. Εντεύθεν ήρχισεν ή μάχη. Όλόκληρος η ενέργεια του στρατού εστράφη κατά του υψώματος του ιδικού μας, τού αποφράττοντος την οδόν. Άλλ' η προέλασίς του άνεχαιτίζετο ήρχισε δε ν' αραιούται επί των εκατέρωθεν πλευρών του υψώματος. Και η κατάστασις αύτη επεκράτησεν επί τίνα χρόνον, οπότε αντιλαμβάνομαι, όταν ο στρατός ευρίσκετο εις απόστασιν ουχί μικροτέραν των πεντήκοντα μέτρων, ότι τα πυρά του ελαττούντο, ότι η σάλπιγξ του έν τη οδώ στρατού εσάλπιζε καί ο ήχος της ήτο θρηνώδης, το δε σάλπισμα τούτο επανέλαβον αι λοιπαί σάλπιγγες εκ των πλευρών του υψώματος. Τότε αντελήφθην και την φωνήν του γενναίου ανεψιοϋ μου Γεωργίου Κατσουλογεώργη, καλούντος με ν' αποσυρθώ «μόνος δεν θά τους σκοτώσεις όλους». Παρετήρησα, ότι επολέμουν μόνος. Οι σύντροφοί μου είχον αποσυρθεί εις ύψωμα όπισθεν του ιδικού μου. Αλλ' είχα τραυματίσει τον αρχηγόν του στρατού εντός τής οδού θανασίμως και εντεύθεν η επίθεσις του στρατού είχε χαλαρωθεί. Ούτω μοι εδόθη καιρός ν' αποσυρθώ εις το ύψωμα των συντρόφων μου. Ο δε στρατός βραδέως ανελθών κατέλαβε τα πρώτα υψώματα μας, και εκεί πυροβολούμενος εσταμάτησε. Κατά τον χρόνον τούτον συνέρρεον οι φίλοι της επαναστάσεως εκ των διαφόρων χωρίων. Διότι από των πρώτων πυροβολισμών οι κώδωνες των ναών των εγγύς χωρίων διαρκώς εκρούοντο αναγγέλλοντες τον κίνδυνον, εις ον ευρίσκετο η Επιτροπή. Εκ των πρώτων δε κατέφθασαν οι Αλικαμπιώται, οι Προσνερίται, είτα οι Βαφιανοί πλευροκοπούντες τον εχθρόν συγχρόνως οι εκ των Μετοχίων Μουζίδων και οι Νιπιανοί προσβάλλοντες αυτόν εκ των νώτων. Μετ' ου πολύ δ' έφθασαν και οι εν Φρε μεταπολιτευτικοί περί τους εκατόν, και η μάχη εξηκολούθει. Ενώ δε αντεμετωπίζαμεν τον στρατόν εν Κεφάλα ακούομεν ομοβροντίας επί του όρους Δαφνοκορφή. Τότε προσήλθον, αυτομολήσαντες εις τα οχυρώματά μας ο ενωμοτάρχης της Χωροφυλακής Γεώργιος Μυριδές και ο χωροφύλαξ Μαν. Χαλκιαδάκης, εξ ων επληροφορήθημεν ότι ο κατέχων τα νώτα μας στρατός της Δαφνοκεφάλας είναι ο στρατός του Ρεθύμνου, και ότι ολόκληρον το σώμα της Χωροφυλακής υπό τον Φραγκιαδοσήφην κατέχει «της Κράπης τα Σκαλιά». Εμείναμεν εις τας θέσεις μας πολεμούντες κυκλωμένοι. Αλλά περί την μεσημβρίαν η Χωροφυλακή εγκατέλειψε την θέσιν της, αφού ο στρατός της Κεφάλας δεν προήλαυνε, και ήτο επόμενον ότι μετ' ου πολύ θα κατήρχοντο διά Κράπης οι Ασκυφιώται, οπότε αύτη θα ετίθετο μεταξύ εκείνων και ημών. Καθ' ον δε χρόνον συνέβαινον ταύτα μέρος του στρατού εισελθόν εις Αλίκαμπον και εύρον εκεί αόπλους τινάς χριστιανούς τους ετουφέκισε. Και την 2αν ώραν μ.μ., ενώ ερρίπτομεν αραιούς πυροβολισμούς εκ του υψώματος μας, ελλείψει επαρκών φυσιγγίων, κατέφθασαν οι πρώτοι Ασκυφιώται, εις τους οποίους προσετέθησαν και τίνες Προσνερίται, οίτινες επετέθησαν σφοδροί κατά του εχθρού εις τα ερείπια του πύργου, φθάσαντες μέχρι λιθοβολισμών. Δύο δε ώρας προ της δύσεως του ηλίου ο στρατός πανταχόθεν υπεχώρει και καταδιωκόμενος εκ του σύνεγγυς υφίστατο απώλειας. Εις δε την θέσιν «Άγιον Παύλον» περιεσφίχθη. Εκεί εφονεύθησαν πολλοί, εν οις και ο διαβόητος δολοφόνος Ανταλέτης εκ Σασάλου της Κισσάμου. Αφού δε ο στρατός συνεκεντρώθη υπό τας ελαίας του προς Α. λόφου των Βρυσών ήρχισεν υποχωρών προς τον Βάμον. Αλλά τα μεταξύ μέρη κατείχον οι ημέτεροι, μεταξύ δε τούτων και ο οπλαρχηγός Ίωάν. Καλογερής, όστις αντιληφθείς την συναπτομένων μάχην εκ του χωρίου του Κάμπους έσπευσε με σώμα οπλιτών. Όθεν διερχόμενος ο στρατός την οχυράν θέσιν «Πόρτες» υπέστη νέας απώλειας. Περί δε την 2αν ώραν της νυκτός εισήλθεν εις Βάμον, εγκαταλιπών τους νεκρούς του εις την φροντίδα των επαναστατών. Το σχέδιον της Διοικήσεως ήτο πλήρες. Μας επετέθησαν τρεις χιλιάδες στρατού εις Κεφάλαν, Υποθέτουσα δε ότι θα τραπώμεν εις φυγήν είτε προς το Κλήμα είτε προς την Κράπην είχε τοποθετηθεί ο στρατός του Ρεθύμνου εις Δαφνοκεφάλαν, η δε

Χωροφυλακή εις της «Κράπης τα σκαλιά» ώστε να εμπέσωμεν εις τας χείρας των. Άλλα το σχέδιόν της εματαιώθη από της πρωίας ένεκα του θανασίμου τραυματισμού του αρχηγού του στρατού. Ο στρατός του Ρεθύμνου διενυκτέρευσεν, εν αγνοία μας, επί της κορυφής της Δαφνοκεφάλας, ενώ ο καιρός ήτο χιονοβόλος. Την πρωίαν δε της σήμερον, πυροβολούμενος υπό ολίγων, διήλθε δια του Αλμυρού μεταβαίνων εις Ρέθυμνον. Εάν ο αγγελιοφόρος Μ. Γιαλές εξεπλήρου καλώς την αποστολήν του, και ο στρατός ούτος θα συνετρίβετο. Αλλ' εβράδυνε να την εκτέλεση και προς τους Ασκυφιώτας και προς τους εν Χώρα Σφακίων ευρισκομένους μεταπολιτευτικούς. Οι τελευταίοι ούτοι ήλθον αργά την πρώτην ώραν της νυκτός έφθασαν εις Κράπην. Σήμερον περί την εσπέραν επληροφορήθημεν ότι ο στρατός επιστρέψας εις Βάμον ωδύρετο και εκάλει ονομαστί τους εγκαταλειφθέντας επί του πεδίου της μάχης συστρατιώτας του, ότι οι αξιωματικοί τον περιώρισαν εις τους στρατώνας του ίνα μη διάπραξη σφαγήν κατά των χριστιανών και ότι ο τραυματισθείς αρχηγός του, ενώ μετεφέρετο εις Χανιά, καθ’ οδόν απέθανε, παρά το χωρίον Καλύβες, διότι ή σφαίρα διελθούσα δια του λαιμού του τον είχε σχεδόν αποσφάξει. Αι απώλειαί μας είναι σχετικώς μικραί._

 ΠΗΓΗ

Αναδημοσίευση από την  ιστοσελίδα του

6/θ Δημ. Σχολείο Βρυσών Αποκορώνου Χανίων

(επιμέλεια Σταύρος Ζώης Δάσκαλος) 

http://dim-vryson.chan.sch.gr/keimena%20xoriou/xorio_istorika009.htm