Άειντε, Τούρκοι! Ο εξισλαμισμός των Κρητών ( Μπουρμάς - μπουρμάδες )

Ο  Κρητικός συγγραφέας Ιωάννης Κονδυλάκης, συγγραφέας του «Πατούχα» και άλλων

σημαντικών έργων, στην εφημερίδα «Εστία» 15 και 16.6.1896 (διαρκούσης της Τουρκοκρατίας στο νησί) γράφει τα παρακάτω χαρακτηριστικά: [βλ. Ιωάννη Κονδυλάκη, Τα Άπαντα, εκδ. Αηδών, Αθήναι 1961, σελ. 372-385]

(…) Αναρχία πλήρης διά τους Τούρκους, τρομοκρατία απαραδειγμάτιστος διά τους χριστιανούς. Ο φόνος χριστιανου έμενεν ατιμώρητος, διό οι Τούρκοι εφόνευον πάντα χριστιανόν ζωηρόν, εφόνευον προς απλήν τέρψιν, προς εξάσκησιν εις την σκοποβολήν× ο φόνος τούρκου ετιμωρείτο δι’ εξοντώσεως χωρίου ολοκλήρου χριστιανικού.
Όσοι δε των χριστιανών διέφευγον τον θάνατον υπεβάλλοντο εις σκληροτάτας δοκιμασίας και απανθρώπους εξευτελισμούς (…) Πολλάκις αγάδες, εισερχόμενοι εις τους ναούς εν μέσω της λειτουργίας, απέστελλον τους εκκλησιαζομένους εις αγγαρείας. Άλλλοι ήρπαζον τας νύμφας μικρόν μετά την τέλεσιν του γάμου, φονεύοντες τους γαμβρούς. Τινές δε συγκαλούντες κόρας και γυναίκας, τας υπεχρέωνον να χορεύωσιν ημίγυμναι προς διασκέδασίν των. (…)
Τότε… ο τουρκικός πληθυσμός εδιπλασιάσθη διά πολυαρίθμων aλλαξοπιστιών. Πολλών χωρίων οι κάτοικοι, απαυδήσαντες, μετέβησαν αθρόοι με τον ιερέα των επί κεφαλής και ησπάσθησαν τα δόγματα του Κορανίου. Λέγεται μάλιστα ότι τόσοι διά μιάς μετέβησαν από το Μονοφάτσι, ώστε επιδή ήτο δύσκολον να εκτελεσθή επί τόσων ανδρών η απαιτουμένη εγχείρησις, ο ιμάμης Ηρακλείου ανέγνωσεν απλώς μίαν ευχήν και έπειτα είπε προς τους νεοφωτίστους:
-Άειντε, Τούρκοι!
Και οι χθες ραγιάδες εφόρεσαν το σαρίκι του αγά και… ανέπνευσαν.
Ούτω δε όλος σχεδόν ο πληθυσμός της πεδινής εκείνης επαρχίας εξισλαμίσθη και σήμερον εντός των χωρίων της, μόνον ερειπωμέναι εκκλησίαι ενθυμίζουν ότι οι φανατικοί εκείνοι Τούρκοι υπήρξαν ποτέ χριστιανοί. Κατά τρόπον όμοιον εσχηματίσθη και ο μωαμεθανικός πληθυσμός του Σελύνου, αναμφιβόλως δε και της Αμπαδιάς. Και αν δεν επήρχετο η επανάστασις του 1821 διέτρεχε κίνδυνον η Κρήτη, ή να εξοντωθή ο χριστιανικός αυτής πληθυσμός ή να εξισλαμισθή εντελως. Η επανάστασις εκείνη ανεπτέρωσε το θάρρος των χριστιανών έκτοτε δε αντί ν’ αυξήσει ο τουρκικός πληθυσμός, ήρχισε μάλλον να ελαττούται, επανελθόντων και τινών εκ των εξομωτών εις το πάτριον θρήσκευμα.
 Βεβαίως, οι περισσότεροι από τους εξομώτες αλλαξοπίστιζαν μόνο φαινομενικά, ενώ διατηρούσαν κρυφά τη χριστιανική τους πίστη. Έτσι, είχαμε και στην Κρήτη έντονο το φαινόμενο των Κρυπτοχριστιανών, κάποιοι από τους οποίους έλαβαν και ενεργό δράση στις επαναστάσεις (όπως οι Κουρμούληδες) φτάνοντας μέχρι και το μαρτύριο (όπως οι Τέσσερις Μάρτυρες του Ρεθύμνου, καταγόμενοι από τις Μέλαμπες Αγίου Βασιλείου).
Όμως οι περισσότεροι, με την πάροδο του χρόνου, έχασαν την ελπίδα και το θάρρος τους και κατέληξαν οι ίδιοι ή οι απόγονοί τους αληθινοί μουσουλμάνοι, και μάλιστα φανατικοί: αι φυσικαί προς χριστιανούς συγγένειαί των ελησμονήθησαν, η αμάθεια εσκότισε την μνήμην και το λογικόν, το δηλητήριον του μωαμεθανισμού επώρωσε και εσκλήρυνε τας ψυχάς των, η προνομιούχος θέσις των ως δεσποτών τους εμάθυσε και εγέννησεν αυτοίς συναίσθημα τι φυλετισμού… Ήτον δυνατόν αυτοί οι ανδρείοι και υπερήφανοι να έχουν τι το κοινόν προς τους ταπεινούς, τους περιφρονημένους και αθλίους ραγιάδες;

(…) οι χοροί των είναι οι κρητικοί και τα άσματά των ελληνικά, όπως δε οι χριστιανοί, και αυτοί συνθέτουν εγκώμια εις τους διαπρέποντας κατά τον πόλεμον. Το τραγούδι ενός τούρκου ήρωος του 66 εξ Ηρακλείου ήρχιζεν ως εξής:

Ντελή Ξεΐνη Αξεδιανέ, είντά ’τονε γραφτό σου
στσ’ Αράδενας το φάραγγα να βρεις το θάνατό σου.

Πολλάκις δε οι «καινούργιοι σκοποί», όταν δεν έρχωνται εξ Αθηνών ή εκ Σμύρνης, οφείλονται εις την μουσικήν επίνοιαν των εν ταις πόλεσι τούρκων και ιδίως των χανουμισσών, αίτινες μάλιστα δεν παραλείπουν και αυτό το έθιμον του κληδωνα  
(Κονδυλάκης)

Επειδή μάλιστα οι μουσουλμάνοι της Κρήτης δεν τηρούσαν πιστά την απαγόρευση της νέας τους θρησκείας ως προς την πόση (κυρίως) οινοπνευματωδών ποτών, εθεωρούντο «κακοί μουσουλμάνοι» και χαρακτηρίζονταν περιφρονητικά από τους «ανατολίτες Τούρκους» μπουρμάδες (γυρισμένοι, δηλ. εξομώτες), χαρακτηρισμός που χρησιμοποιήθηκε και από τους χριστιανούς του νησιού Eξού και η μαντινάδα : Ντα κατέχει κατέχει ο µπουρµάς είντa  είναι ο χουρµάς.

Ως προς τον τρόπο ζωής γενικότερα, οι Τουρκοκρητικοί δεν άλλαξαν τη γλώσσα τους ούτε πολλές από τις ασχολίες της καθημερινότητας.
Στο βιβλίο του Γιάννη Δ. Τσίβη Χανιά 1252-1940, εκδ. Γνώση, Αθήνα 1993,σελ. 111 κ. εξ., διαβάζουμε για τους Τουρκοκρητικούς των Χανίων:
Οι Τουρκοκρητικοί είχαν τα ίδια περίπου ήθη κι έθιμα με τους Έλληνες κατοίκους της Κρήτης. Στους πολέμους ήταν γενναίοι, τηρούσαν την υπόσχεσή τους και συμπεριφέρονταν μεγαλόψυχα στους ασθενείς και στους ανήμπορους. (σσ. Οι «Χανιώτες Τούρκοι» ήταν γνωστοί «μπεσαλήδες», δηλ. έντιμοι και πιστοί στο λόγο της τιμής τους. Αυτό όμως, δυστυχώς, δεν ήταν κανόνας για τους Τουρκοκρητικούς γενικά.)
Οι Τουρκοκρητικοί, στη συντριπτική πλειοψηφία τους, είχαν μια μόνο σύζυγο. Κυριότερη αιτία της μονογαμίας των Κρητικών Μουσουλμάνων ήταν το γεγονός πως οι περισσότεροι ήταν εξισλαμισμένοι Χριστιανοί Ενετοί ή Έλληνες και, από παράδοση, διατήρησαν τη μονογαμία καθώς και πολλά από τα ήθη και έθιμα των συμπατριωτών τους Χριστιανών.
ΠΗΓΗ

  http://blog.mantinades.gr/2009/08/20/simvoli-ton-tourkokritikon-stin-kritiki-mousiki-paradosi/

Ο Πουκεβίλ εκτιμά ότι περίπου 60.000 άλλαξαν θρήσκευμα μέσα στην πρώτη δεκαετία από την Οθωμανική κατάκτηση. Πολλοί από αυτούς που εξισλαμίζονταν τηρούσαν μόνο επιφανειακά τη μουσουλμανική θρησκεία, ενώ διατηρούσαν ακόμα και το χριστιανικό τους όνομα. Όσοι παρέμεναν κρυπτοχριστιανοί γνωρίζονταν μεταξύ τους και συνεννούντο με μυστικότητα, ενώ έκαναν κρυφά βαπτίσεις, γάμους και άλλες χριστιανικές τελετές. Πολλοί συν τω χρόνω εθίστηκαν στον τρόπο ζωής των Τούρκων και εξισλαμίστηκαν πλήρως. Άλλοι διατήρησαν το χριστιανικό θρήσκευμα, όπως η μεγάλη οικογένεια των Κουρμούληδων που προσέφεραν πολλά στον αγώνα για την απελευθέρωση. Αναφέρται ότι ολόκληρα χωριά του Σελίνου και Μονοφατσίου, οι κάτοικοι μαζί με τους ιερείς, πήγαιναν στα Χανιά ή το Ηράκλειο και δήλωναν ότι ασπάζονται τον Μωάμεθ. Μερικές φορές η προσέλευση ήταν τόσο μαζική ώστε οι ιμάμηδες δεν προλάβαιναν να τελέσουν τις σχετικές τελετές και αρκούνταν στη φράση: "Άϊντε, Τούρκος" (Ζαμπέλιος, σ. 287, 288).
Το 1855 με σουλτανικό φιρμάνι επιβλήθηκε ο σεβασμός όλων των θρησκειών στην Αυτοκρατορία και τότε πολλοί Κρητικοί που είχαν επιφανειακά εξισλαμισθεί επανήλθαν στον Χριστιανισμό.
ΠΗΓΗ

http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%9A%CF%81%CE%AE%CF%84%CE%B7

Λίγο πριν την Επανάσταση του 1821, υπολογίζονταν πως υπήρχαν 28.000 ελληνικές οικογένειες και 14.000 τουρκοκρητικές. Στην απογραφή του 1858, οι Έλληνες και γενικότερα οι χριστιανοί, ήταν 215.863 και οι μουσουλμάνοι 62.138. Και το 1881, μετά τις αιματηρές επαναστάσεις, οι Έλληνες ήταν 205.000 και οι Τούρκοι 73.000.

Μπουρμάς - μπουρμάδες. 
Έτσι ονομάζονταν οι εξισλαμισμένοι κρητικοί, οι οποίοι αρχικά ήταν κρυπτοχριστιανοί και μετά μερικές γενιές εξισλαμίστηκαν αληθινά. Στις δυτικές επαρχίες αποκαλούνταν και ξεκουκούλωτοι, αδιάντροποι δηλαδή, χαρακτηρισμός που απηχούσε και τις απόψεις πολλών οθωμανών. Έπιναν κρασί, έτρωγαν χοιρινό, οι περισσότεροι δεν γνώριζαν ούτε λέξη τουρκικά, ήταν μονογαμικοί κι έκαναν συχνά μικτούς γάμους χωρίς να υποχρεώνουν τους συντρόφους τους να αλλάζουν δόγμα.Η πλημμελής τήρηση των κανόνων της μουσουλμανικής θρησκείας έκανε τους Τούρκους να τους αποκαλούν μπουρμάδες, δηλ. ξευτελισμένους.Μπουρμάς < τουρκ. burma = κρουνός αλλά και ευνουχισμός, αφού όπως ο κρουνός κλείνει με στρίψιμο έτσι και ο ευνουχισμός γίνεται με στρίψιμο των γεννητικών αδένων. Άρα όπως ο ευνουχισμένος στερείται ανδρισμού, έτσι και ο εξωμότης στερείται αξιοπρέπειας και τιμής.Μπουρμαδάκι λέγεται και το νεαρό σαλιγκαράκι με το τρυφερό κέλυφος.
ΠΗΓΗ

http://www.elliniko-fenomeno.gr/2008/03/%CE%BC%CF%80%CE%BF%CF%85%CF%81%CE%BC%CE%AC%CF%82/