Οι πρωτεύουσες της Κρήτης

ΚΝΩΣΟΣ

Το ανάκτορο της Κνωσού χτίστηκε γύρω στα 1900 π.Χ πάνω σε προϋπάρχων νεολιθικό οικισμό που είχε κατοικηθεί από το 6000 π.Χ. Καταλάμβανε έκταση 22.000 τ.μ και γύρω από αυτό αναπτύχθηκε η αρχαιότερη και μεγαλύτερη πόλη της Κρήτης, που ο πληθυσμός της έφτανε τους 100.000 κατοίκους. Το ανάκτορο αυτό καταστράφηκε γύρω στο 1700 π.Χ και στη θέση του χτίστηκε άλλο. 

Η περίοδος αυτή 1700 - 1450 π.Χ είναι η λαμπρότερη για τον μινωικό πολιτισμό και ιδιαίτερα για την Κνωσό. Το 1600 π.Χ το ανάκτορο παθαίνει σοβαρές ζημιές από καταστροφικό σεισμό, γρήγορα όμως επισκευάζεται και συγχρόνως κτίζονται και άλλα καινούργια κτίρια.Τα καινούργια αυτά κτίρια μαζί με το προϋπάρχων ανάκτορο αποτελούν τον σημερινό αρχαιολογικό χώρο της Κνωσού. Νέα καταστροφή επέρχεται το 1450 π.Χ, πιθανών από την έκρηξη του ηφαιστείου της Θήρας (Σαντορίνη). Τέλος το ανάκτορο καταστρέφεται ολοσχερώς από την εισβολή των Αχαιών και δεν χρησιμοποιείται πια, αλλά η Κνωσός συνέχισε να παραμένει σημαντική πόλη-κράτος μέχρι την πρώτη Βυζαντινή περίοδο.

Η Κνωσός δεν ήταν η μοναδική ισχυρή πόλη στην Κρήτη αλλά είχε και αντίζηλες τις πόλεις Γόρτυνα και Λύττο. Ο ανταγωνισμός ήταν μεγάλος και τον 3ο π.Χ αιώνα η Κνωσός κάνει συμμαχία με άλλες πόλεις της Κρήτης και πραγματοποιεί την πρώτη εκστρατεία εναντίων της Λύττου χωρίς όμως να καταφέρει να την κατακτήσει.

Αργότερα κάνει την δεύτερη προσπάθεια και την καταστρέφει ολοσχερώς μιας και δεν συνάντησε αντίσταση απο τους Λυττιους, οι οποίοι έλειπαν σε εκστρατεία. Το 166 π.Χ συμμαχεί με την Γόρτυνα και καταστρέφουν τη Ραύκο (σημερινό Αγ. Μύρωνα

ΓΟΡΤΥΣ  (67πχ-823μχ)

Μετά τη Ρωμαϊκή κατάκτηση της Κρήτης το 67π.Χ.,  η Γόρτυνα, φιλικά προσκείμενη στη Ρώμη, πήρε τη θέση της πρωτεύουσας της Κρήτης από την μέχρι τότε πρωτεύουσα Κνωσό. Η Γόρτυς ανακηρύχτηκε πρωτεύουσα της ρωμαϊκής επαρχίας Κρήτης και Κυρηναϊκής, θέση την οποία διατήρησε μέχρι την αραβική κατάκτηση το 828 μ.Χ.

Κατά την Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία η Γόρτυνα συνέχιζε να ακμάζει. Η ανάπτυξή της ήταν τόσο μεγάλη που κατάφερε να γίνει πρωτεύουσα της Κρήτης και της Βόρειας Αφρικής.

Α΄ Βυζαντινή περίοδος 330μ.Χ – 824μ.Χ
Η Κρήτη αποτελεί «θέμα » της Βυζαντινής αυτοκρατορίας, με κέντρο τη Γόρτυνα,
έως την Αραβική κατάκτηση. Περίπου στα 822-823μ.Χ

Η αρχαία Γόρτυνα ως πολιτική πρωτεύουσα της Κρήτης και της Κυρηναϊκής, τόσο κατά τη Ρωμαϊκή, όσο και κατά το μεγαλύτερο μέρος της Βυζαντινής περιόδου, αναδείχθηκε ως κέντρο της ιεραποστολικής δράσης των Αποστόλων Παύλου και Τίτου.

Τελικά το 828 μ.Χ. οι Άραβες καταστρέφουν ολοσχερώς την πόλη.

 el Khandaq (828-961)

Σαρακηνοί Άραβες διωγμένοι από την Ισπανία και με αρχηγό τον Αμπού Χαφς Ομάρ καταφεύγουν στην Αλεξάνδρεια, από όπου εκδιώκονται και πάλι. Έτσι εκμεταλλευόμενοι την αμυντική αδυναμία της Κρήτης σταδιακά την καταλαμβάνουν το 824-828 μ.Χ.

Η πόλη ονομάζεται Rabdh el Khandaq, δηλαδή το Φρούριο της Τάφρου. Οι Άραβες για να προστατευθούν έχτισαν τείχος, ενώ γύρω του άνοιξαν ένα βαθύ χαντάκι. Έτσι αργότερα ονομάστηκε Χάντακας στη Β’ Βυζαντινή περίοδο και Candia στην περίοδο της Ενετοκρατίας. Τώρα εγκαταλείπεται η Γόρτυνα και ο Χάνδακας γίνεται πρωτεύουσα του νησιού.
Στην διάρκεια του Μεσαίωνα, όταν η Μεσόγειος ταλαιπωρήθηκε από πειρατικές επιδρομές, το Ηράκλειο μετατράπηκε σε ένα από τα σημαντικότερα κέντρα δουλεμπορίου και ορμητήριο για πειρατικές επιδρομές του Αιγαίου.

ΧΑΝΔΑΞ

Β’ Βυζαντινή περίοδος . Επανάκτηση της Κρήτης από τους Βυζαντινούς.

Το 960 μ.Χ ο Νικηφόρος Φωκάς εκστρατεύει εναντίον των Αράβων και το 961 μ.Χ ανακαταλαμβάνει την πόλη  με διαταγές του έπειτα από την  ολοκληρωτική καταστροφή και τελική ισοπέδωση του Χάνδακα  μεταφέρει  υποχρεωτικά όσους επέζησαν στο νέο φρούριο που  έχτισε κοντά στο Κανλί Καστέλλι, με σκοπό την δημιουργία νέας πρωτεύουσας και αφανισμό του χάνδακα, αλλά τελικά ο πληθυσμός γρήγορα επανήλθε  στην ερειπωμένη πόλη

Το 1204, μετά την πτώση της Κωνσταντινούπολης στις ορδές της Τέταρτης Σταυροφορίας, το Ηράκλειο, μαζί με την υπόλοιπη Κρήτη, περιήλθε στην κυριαρχία της Γαληνοτάτης Δημοκρατίας της Βενετίας.

Candia (1204-1850)

Οι Ενετοί ονόμασαν την πόλη Κάντια και την μετέτρεψαν σε διοικητικό και στρατιωτικό κέντρο του νησιού. Επίσης, επέβλεψαν την ανέγερση των τειχών της πόλης, που ακόμη και σήμερα προκαλούν θαυμασμό με το μέγεθος τους.
 
Το μεγαλο Κάστρο

Το Ηράκλειο άντεξε την πολιορκία των Οθωμανών για 21 ολόκληρα χρόνια πρίν υποταγεί τελικά το 1669. Οι Τούρκοι διατήρησαν την πρωτεύουσα της Κρήτης στο Ηράκλειο, όπως οι Ενετοί, μέχρι το 1850, όταν την μετέφεραν στα Χανιά.

Δεν είναι τυχαίο ότι η Κρήτη αποτέλεσε από την εποχή των Ενετών μια ενιαία διοικητική περιφέρεια με το όνομα «Βασίλειο της Κρήτης» (Regno di Candia) παίρνοντας το όνομά της από την πρωτεύουσα του νησιού, Κάντια, που είναι φυσικά το Ηράκλειο. Μέχρι το 1830 η Κρήτη ήταν στην τουρκική κατοχή. Η Κρήτη ήταν Εγιαλέτι με πρωτεύουσα τον Χάνδακα όπου είχε και την έδρα του ο τοπικός διοικητής (σερασκέρης).

Το 1830 με το πρωτόκολλο του Λονδίνου παραχωρήθηκε στον αντιβασιλιά της Αιγύπτου Μεχμέτ Αλή. Παρέμεινε στα χέρια των Αιγυπτίων μέχρι το 1841 οπότε και με τη Συνθήκη του Λονδίνου οι ‘μεγάλοι’ ξανάδωσαν στην Υψηλή Πύλη την Κρήτη.

 Χανιά (1850-1970)

Ο Σουλτάνος Αμντούλ Μετζίτ διόρισε γενικό διοικητή της Κρήτης τον Μουσταφά Πασά ο οποίος το 1850 τον υποδέχτηκε στο νησί. Αυτό το ταξίδι ήταν καθοριστικό διότι τότε ο Σουλτάνος αντίκρισε για πρώτη φορά τη Σούδα και τον περίφημο κόλπο της.
Το 1878, τα Χανιά γνωρίζουν μεγάλη ακμή ως πρωτεύουσα της Κρήτης. Την περίοδο εκείνη αναπτύχθηκε με γρήγορο ρυθμό γύρω από την παλαιά πόλη και έξω από τα τείχη, η καινούρια πόλη. Από εδώ ξεκίνησε στις αρχές του 20ου αιώνα το κίνημα που το 1913 κατέληξε στην ενοποίηση της "Κρητικής Πολιτείας"

Η Κρήτη έγινε ανεξάρτητη πολιτεία το 1898 . Όταν η Κρήτη ενώθηκε με την Ελλάδα, το 1913, τα Χανιά ήταν ακόμη η πρωτεύουσα του νησιού.

Ηράκλειο (1970-

Το 1898 επι Κρητικης  πολιτείας το μεγάλο Κάστρο  μετονομάσθηκε με το αρχαίο του  όνομα , Ηράκλειο

Το Ηράκλειο ξανάγινε διοικητική πρωτεύουσα της Κρήτης το 1970.