Η Κρητική διάλεκτος , η μοναδική από όλες τις νεοελληνικές διαλέκτους που έδωσε σαφή δείγματα γραφής δημιουργώντας δική της σχολή σε ένα περιβάλλον που θα μπορούσε να αποκαλεσθεί και Ελληνική Αναγέννηση, σιγά-σιγά σβήνει. Η επαφή με την νέα ελληνική γλώσσα μέσα από τα μέσα επικοινωνίας, και το εκπαιδευτικό σύστημα δεν της αφήνει μεγάλα περιθώρια επιβίωσης.
Παρακολουθώντας τις ειδήσεις σε ένα τοπικό κανάλι αν εξαιρέσει κανείς την θεματολογία δεν θα καταλάβαινε σε ποιό μέρος της Ελλάδας βρίσκεται.
Οι μελλοντικοί ιστορικοί θα καταγράψουν σαν ένα ατυχές γεγονός την εξαφάνιση της Κρητικής διαλέκτου για χάρη μιας δήθεν ενιαίας και ικανής να εκφράσει το σύνολο του Ελληνικού χώρου γλώσσας.
Η Δημοτική, όπως ονομάζεται η καθομιλουμένη σήμερα, αναδείχθηκε νικήτρια μέσα από μια πολύχρονη διαδικασία. Πριν μερικά χρόνια ας μη ξεχνάμε πως στο σχολείο γράφαμε στην καθαρεύουσα. Ποια ήταν όμως η κύρια αιτία της δημιουργίας του γλωσσικού ζητήματος ;
Πολλοί θα ισχυριστούν ότι είναι η μακραίωνη δουλεία στον οθωμανικό ζυγό που δεν επέτρεψε την άνθηση της λογοτεχνίας και τη δόμηση μιας κοινής γλώσσας ενός «κοινού ύφους» την αναγκαιότητα του οποίου για πρώτη φορά έθεσε ο Ιώσηπος Μοισιόδαξ.
Όμως όπως είναι γνωστό η νεοελληνική γλώσσα αναπτύχθηκε στην Κρήτη δίνοντας τα λαμπρότερα δειγματά της με έργα και συγγραφείς όπως ο Βιτσέντζος Κορνάρος, ο Γιώργος Χορτάτζης κ.α. την εποχή που ήταν υπό τον Ενετικό ζυγό !
Άλλωστε αν δούμε τα πράγματα κατάματα η τουρκική κατοχή δεν διάκοψε καμμία σπουδαία λογοτεχνική παραγωγή στην κυρίως Ελλάδα.
Η Λαϊκή γλώσσα τα τελευταία χρόνια της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας βρίσκει την καλύτερη εκφρασή της στα διάφορα έπη του Διγενή Ακρίτα και κυρίως στα Νησιά (Κρήτη, Κύπρος, Δωδεκάνησα).
Η τουρκική κατοχή έχει ως σημαντικότερη επίπτωση το ότι δεν επιτρέπει αντικειμενικά την καθιέρωση της περισσότερο αναπτυγμένης διαλέκτου ως κοινής.
(Στην Ιταλία π.χ αυτό το ρόλο έπαιξε η γλώσσα της Τοσκάνης , γλώσσα στην οποία ο Δάντης έγραψε τα έργα του και στην Ισπανία η Καστιλλιανή διάλεκτος στην οποία γράφτηκε το 1140 από άγνωστο ποιητή το «Ποίημα του Σίντ μου».)
Έτσι ο τρόπος που η Ελλάδα ξαναβρίσκει τον εαυτό της (σαν ένα ταξίδι στο χρόνο χωρίς ενδιάμεσους σταθμούς) έχει σημαντικές επιπτώσεις και στην γλώσσα. Για κάποιους θα έπρεπε οι Γραικοί να μιλήσουν την γλώσσα των αρχαίων ενδόξων προγόνων τους, αυτή που αθελά τους ξέχασαν να μιλούν. Αυτό όμως ήταν κάτι που ήταν αντίθετο στους ίδιους τους νόμους της εξέλιξης και για αυτό απέτυχε.
Απέναντι σε αυτό αντιπαρατίθεται η ΔΗΜΟΤΙΚΗ. Όμως τι σημαίνει ΔΗΜΟΤΙΚΗ ;. Ποια ήταν τα δείγματα γραφής της ; Ηταν μια γλώσσα με ένα ενιαίο ύφος, δουλεμένη στο χρόνο με συγκεκριμένα αποτελέσματα «λόγου» ;
Σαφώς όχι. Ως βασικό υπόβαθρο έχει το ιδίωμα της βορειοδυτικής Πελοποννήσου, περιοχή η οποία είχε σημαντική επιρροή από τα Επτάνησα. Ακόμα όμως και στα Επτάνησα που υπήρξαν το καταφύγιο των Ελληνικών Γραμμάτων την περίοδο της τουρκοκρατίας (με σαφή και εδώ τον επηρεασμό της Κρητικής Αναγέννησης) δεν εκφράστηκε το λογοτεχνικό έργο με την σαφήνεια και την ταυτότητα που έγινε στην Κρήτη (Συγκρίνετε π.χ το γλωσσικό ύφος του Σολωμού και του Κάλβου)
Η γραμματική αυτής της γλώσσας (ΔΗΜΟΤΙΚΗΣ) γράφεται από τον Μανόλη Τριανταφυλλίδη ο οποίος προσπαθεί να την πλουτίσει και με άλλα λεξιλογικά στοιχεία από άλλες περιοχές της Ελλάδας. Θα μπορούσε να ισχυρισθεί κάποιος ότι η ΔΗΜΟΤΙΚΗ ήταν ένα είδος Ελληνικής Esperanto.
Μέσα όμως από αυτή την διαδικασία χάνεται ένα από τα κύρια συστατικά μιας γλώσσας που δεν είναι μόνο λέξεις και κανόνες γραμματικής αλλά είναι ακόμα ήχοι και έκφραση !. Δυστυχώς αυτό δεν πέρασε στην κοινή ελληνική, καθιστώντας την μια «ουδέτερη» στην προφορά της γλώσσα. Δεν είναι τυχαία η διάθεση διακωμώδησης από τους σύγχρονους Νεοέλληνες της προφοράς των Κρητικών, των Κυπρίων, των Επτανήσιων αλλά ακόμα και των Ιταλών, των Γάλλων, των Ισπανών κ.α.!
Οι επιπτώσεις από την γλωσσική περιπέτεια της Ελλάδας είναι εμφανείς και στις μέρες μας. Αν και το Ελληνικιό κράτος κοντεύει να συμπληρώσει δύο αιώνες ζωής, η γλώσσα εξακολουθεί να αποτελεί σημείο τριβής και αντιπαραθέσεων. Ολοι αναγνωρίζουν την γλωσσική φτώχεια, την δυσκολία έκφρασης σε αυτήν. Πολλοί είναι αυτοί που προτείνουν σαν λύση να ξαναγυρίσει η αρχαία ελληνική στα σχολεία !!..
Είναι όμως μόνο θέμα μόρφωσης η ευχέρεια της χρησιμοποίησης της γλώσσας στην καθημερινότητα ; Γιατί οι παλαιότεροι Κρητικοί χρησιμοποιούσαν με άνεση τον καθημερινό λόγο; Ακόμα και σήμερα αναρωτιούνται οι άλλοι Ελληνες για την ευχέρεια των Κρητικών να γράφουν μαντινάδες. Μήπως εκτός των άλλων αυτό φανερώνει και ευχέρεια στην χρησιμοποίηση της γλώσσας ;
Ο καθ. Χατζηδάκις γράφει «..κατά τα τέλη του Ις’ αιώνος κατωρθώθη εν Κρήτη να λάβη η νεωτέρα γλώσσα σαφή και καθαρόν τύπον εν φιλολογικοίς έργοις, όπως βλέπομεν εν τω Κρητικώ θεάτρω…..»
Αναγνωρίζεται δηλαδή ότι στην Κρήτη από τον 15ο –16ο αιώνα αποκρυσταλλώνεται ένας γλωσσικός τύπος που χρησιμοποιείται στο λογοτεχνικό λόγο μα που είναι και κτήμα του λαού.
Η σπουδαιότητα όμως της Κρητικής αναγέννησης και του Κρητικού θεάτρου υποβαθμίζονται από τους λόγιους της εποχής της σύστασης του Ελληνικού Κράτους. Ετσι όπως τα ανάκτορα του Μινωϊκού πολιτισμού τα έκτισε ένας Αθηναίος (Ο Δαίδαλος) έτσι και η Κρητική αναγέννηση δεν μπορούσε να οφείλεται στην ιστορική δυναμική του νησιού, αλλά στην έξωθεν βοήθεια που ήρθε από τους βυζαντινούς λόγιους μετά την άλωση της Κωνσταντινούπολης.
Αποσιωπούν όμως ότι :
þ Η Κρήτη είναι υποταγμένη στους Ενετούς
þ Επίσημη γλώσσα είναι η ΕνετοΙταλική
Ετσι ανεξάρτητα από την ποιότητα του κατακτητή οι συνθήκες είναι δύσκολες για την ανάπτυξη τοπικών γλωσσών. Ομως παρ’όλα αυτά η Κρητική γλώσσα όχι μόνο αναπτύσσεται αλλά γράφουν σε αυτήν ακόμα και οι ΕΝΕΤΟΙ !
Υπάρχουν βέβαια και φωτισμένα μυαλά από την άλλη Ελλάδα που αναγνωρίζουν την σημασία του Κρητικού Θεάτρου.
Γράφει ο Κωστής Παλαμάς ...Ντροπή στο Εθνος που ακόμα δεν κατάλαβε, ύστερα από πέντε αιώνων περπάτημα, πώς, ο ποιητής του Ερωτόκριτου αυτός είναι «ο μέγας του Ελληνικού Εθνους και αθάνατος ποιητής»
Εναι επίσης άξιο προσοχής ότι στο λεξιλόγιο του Ερωτόκριτου του πιο γνωστού και πολυτραγουδισμένου έργου εκείνης της περιόδου, λίγες λέξεις δεν είναι Ελληνικές.
Γράφει ο καθ. Χατζηδάκις στην πραγματεία ‘Περί της ενότητος της Ελληνικής γλώσσης’ «Του Ερωτόκριτου δεν θα καταγράψω πάσας τας λέξεις, αλλ’απλώς παρατηρώ ότι των 3 χιλιάδων περίπου λέξεων αυτού ο σημερινός Κρής[1] ολίγας μόνον δεν μεταχειρίζεται εν τω συνήθει λόγω, νοεί δε και τούτων τας πλείστας κάλλιστα ακούων ή αναγιγνώσκων, ελαχίστας δε ολιγοτέρας των είκοσι δεν νοεί όντως....Το ποίημα άρα τούτο, ει και ως λέγεται συνετάχθη προ τεσσάρων περίπου αιώνων, φαίνεται ημίν εν Κρήτη ως σύγχρονον λογοτεχνικόν προϊόν, καιι ουδείς των απαιδεύτων Κρητών, όσοι μετά πολλής αγάπης αναγιγνώσκουσι το ποίημα, έρχεται ποτέ εις υπόνοιαν ότι αιώνες όλοι χωρίζουσι αυτό απο του ποιητού. Τόσο συντηρητική είναι η γλώσσα ημών»
Σημαντική ακόμα η παρατήρηση του Α. Γιάνναρη ότι «εκ των τρισχιλίων περίπου λέξεων του Ερωτόκριτου μόλις δέκα τινές εισίν Αραβικαί και ογδοήκοντα Ενετικαί ή Ιταλικαί ων όμως ελάχισται ιδιάζουσιν εν μόνη τη Κρήτη, πάσαι δ’αι λοιπαί κοινομογούνται και αλλαχού της λοιπής Ελλάδος» !! Όπως δε διορθώνει ο Ξανθουδίδης τον Γιάνναρη μόνο περί τις σαράντα λέξεις μπορούν να θεωρηθούν καθαρά ΕνετοΙταλικά κατάλοιπα αφού οι υπόλοιπες είχαν από καιρό μπεί στο λεξιλογιο των βυζαντινών π.χ (πόρτα, σπίτι, κάμερα, πουλί, κορώνα, καβαλλάρης κ.α.)
Σήμερα στην Ελλάδα θεωρείται σημαντικό προσόν να μιλάει κάποιος σωστά Ελληνικά , λες και είναι κάποια ξένη γλώσσα !
Η γλώσσα που αυτάρεσκα χαρακτηρίζεται από πολλούς ως η κορωνίδα των γλωσσών χρησιμοποιεί μεθόδους κατηχητικού για να μάθει τους ίδιους τους Έλληνες να την χρησιμοποιούν σωστά. Ρίξτε μια ματιά σε διάφορες εκπομπές της τηλεόρασης...!
Πολύ φοβάμαι όμως ότι ο αδυσώπητος φυσικός νόμος της εξέλιξης επιφυλλάσει άσχημες εκπλήξεις. Γιατί για να αποκτήσει μια γλώσσα τα στοιχεία εκείνα που θα την καθιερώσουν χρειάζεται αρκετά χρόνια.
Θα δοθεί αυτή η δυνατότητα στην Νεοελληνική ; Ήδη βρισκόμαστε στην εποχή των GreekEnglish..
Σίγουρα σε πολλούς ίσως θα φανεί άσκοπη η άποψη που εκφράζουν αυτές οι γραμμές...Τι νόημα έχουν. Το ποτάμι δεν γυρίζει πίσω.
Ίσως έχουν δίκιο. Ομως εννοιωσα την ανάγκη να πω αυτά που θεωρώ ως αληθινά και να τεκμηριώσω πως τελικά η Κρητική διάλεκτος είχε και έχει τις περισσότερες προϋποθέσεις από όλες τις νεοελληνικές διαλέκτους να χαρακτηρισθεί ως λογοτεχνική ΓΛΩΣΣΑ !
[1] των αρχών του 20ου αιώνα
Δημήτρης Παττακός Οικονομολόγος
http://www.kritikoi.gr/main_titles/articles/arthra/articles125.html
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Μην πυροβολείτε ασκόπως