Χαλ Ιλ Κούτι - Αφησε κάτω το κιβώτιο .

Χαλικούτηδες το Αφρικανικό υποπρολεταριάτο στην Κρήτη

Η πρώτη άφιξη Αφρικανών στην Κρήτη γίνεται το 1669 με την πτώση του Ηρακλείου απ' τους Ενετούς. Τα σκλαβοπάζαρα γνωρίζουν άνθηση. Μαύροι σκλάβοι «εισάγονται» από την κεντρική Αφρική μέσω Καΐρου και λευκοί σκλάβοι από το Βορρά. Η μεγαλόνησος γίνεται σημείο πώλησης σκλάβων  στα Χανιά, επί της οδού Νοέλ, στο Ρέθυμνο και το Ηράκλειο, στο μεϊντάνι, δηλαδή την κεντρική αγορά.

Ενδιάμεσα θα υπάρξουν κι άλλες μεταφορές σκλάβων, όμως η δεύτερη μαζική μεταφορά θα γίνει κατά την περίοδο 1830-40 με την αιγυπτιοκρατία. Απελεύθεροι μαύροι που υπηρετούν στον στρατό του Μεχμέτ Αλή δημιουργούν χωριό έξω από τα τείχη των Χανίων, το Κουμ Καπί. Ομως ανά τακτά χρονικά διαστήματα Αφρικανοί οικονομικοί μετανάστες έρχονται για ένα καλύτερο μέλλον. Τα σκλαβοπάζαρα παραμένουν στην Κρήτη ως την τελευταία δεκαετία του 19ου αιώνα.

Οι Αφρικανοί ασχολούνταν ως αχθοφόροι ή σε άλλα περιθωριακά επαγγέλματα.και ονομάζονταν «χαλικούτηδες». Το «χαλικούτης» προέρχεται από το αφρικανικό Χαλ Ιλ Κούτι, δηλαδή «Αφησε κάτω το κιβώτιο», φράση συνηθισμένη ανάμεσα στους αφρικανούς αχθοφόρους. Ο αρχηγός τους, ο χαμάλμπασης,  ασκούσε διοικητικά και δικαστικά καθήκοντα. Αυτός ήταν,επίσης, υπεύθυνος για την κατανομή της δουλειάς. Οι χαλικούτες ζούσαν στην περιοχή του Κουμ Καπί, σε άθλιες καλύβες και σκηνές  Οι γυναίκες, που διακρίνονταν από τις άλλες μουσουλμάνες επειδή δεν κάλυπταν το κεφάλι τους με μαντήλι,  πουλούσαν στους δρόμους στραγάλια, χαλβά και χόρτα. 

Διακρίθηκαν πυρπολώντας τα χωριά στις ταραχές του 1889 και 1895. Όταν δημοτογραφήθηκαν, με την ευκαιρία των διαφορών ανάμεσα στα κόμματα των Καραβανάδων και των Ξυπόλυτων,  απόχτησαν δικαίωμα ψήφου και πολλές φορές η ψήφος τους έκρινε το αποτέλεσμα των εκλογών.

http://users.sch.gr/psaroudak/