θα ’θελα, αλλά δεν μπορώ να ξεχάσω όσα θα επιθυμούσα
Στον καιρό της σχόλης.
Αναμνήσεις από την Κρήτη του 17ου αιώνα
Τζουάνες Παπαδόπουλος, Στον
καιρό της σχόλης. Αναμνήσεις από την Κρήτη του 17ου αιώνα, επιμ. Vincent
Alfred, μετάφραση: Ναταλία Δεληγιαννάκη, Ηράκλειο Πανεπιστημιακές Εκδόσεις
Κρήτης 2012, 17×24 εκ., σ. 336, ISBN: 978-960-524-390-6. [Τίτλος πρωτοτύπου: Memories of
seventeenth-century Crete. L’ Occio (Time of Leisure), by Zuanne Papadopoli,
edited with an Eglish translation by Alfred Vincent, Hellenic Institute of
Byzantine and Post-byzantine Studies in Venice, Venice 2007].
Ο Τζουάνες Παπαδόπουλος,
γεννήθηκε περί το 1618 στον Χάνδακα, έζησε τα τελευταία χρόνια της
βενετοκρατίας και τη πολιορκία της πόλης του από τους Οθωμανούς. Πρόσφυγας από
το 1669, πέρασε από τα Επτάνησα και την Ιστρία και τελικά εγκαταστάθηκε στην
Πάδοβα. Εκεί έγραψε το 1696, στα ιταλικά, τις αναμνήσεις του από την Κρήτη. Στο
έργο του έδωσε τον τίτλο L’Occio, που σημαίνει αργία, έλλειψη δουλειάς,
ελεύθερος χρόνος.
Το χειρόγραφο στο οποίο ο
Τζουάνες κατέγραψε τις αναμνήσεις του φυλάσσεται σήμερα στο Μουσείο Correr της
Βενετίας.
Το Occio πρωτοπαρουσιάστηκε
στον επιστημονικό κόσμο πριν από πολλά χρόνια από τον Νίκο Παναγιωτάκη. Eκδόθηκε
το 2007 από το Ελληνικό Ινστιτούτο Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών Σπουδών της
Βενετίας, σε κριτική έκδοση, με αγγλική μετάφραση, εισαγωγή, σχόλια και
γλωσσάρια του Alfred Vincent. Στην παρούσα ελληνική έκδοση, δημοσιεύεται η
ελληνική του απόδοση, η οποία έγινε από τη Ναταλία Δεληγιαννάκη. Τα υπόλοιπα
μέρη του βιβλίου αποτελούν διασκευή, για Έλληνες αναγνώστες, του αγγλικού
πρωτότυπου. Η εισαγωγή στη γλώσσα του Παπαδόπουλου αντικαταστάθηκε με μια
σύντομη αναφορά. Το ίδιο έγινε και στις σελίδες που αφιερώθηκαν στη μεθοδολογία
της κριτικής έκδοσης. Το ιταλικό γλωσσάριο παραλείφθηκε εντελώς, και οι πίνακες
ονομάτων και τοπωνυμίων ενσωματώθηκαν στο Γενικό Ευρετήριο.
Το Occio του Παπαδόπουλου
είναι ένα κείμενο εξαιρετικής σημασίας, μια ζωντανή περιγραφή της καθημερινής
ζωής στην Κρήτη του 17ου αιώνα, με πολλές λεπτομέρειες άγνωστες από άλλες
πηγές. Ο Παπαδόπουλος, γαιοκτήμονας και αξιωματούχος στη δουκική καγκελαρία,
γνώριζε καλά τη ζωή των αρχόντων και των απλών χωρικών, την κοινωνία της
πρωτεύουσας και τη λειτουργία της κρατικής μηχανής. Μια αμυδρή ιδέα για τον
πλούτο και τη γοητεία του έργου προσφέρει ο ακόλουθος κατάλογος των θεμάτων
του.
Ο Παπαδόπουλος ξεκινάει τις
αναμνήσεις του περιγράφοντας τα βενετικά οχυρώματα του Χάνδακα. Στη συνέχεια
αναφέρεται στην ύδρευση της πόλης και ιδίως στο υδραγωγείο και την κρήνη του
Μορεζίνι στην κεντρική πλατεία. Περιγράφει τους στρατώνες, τις αποθήκες
πολεμοφοδίων και δημητριακών και τα παλάτια των Βενετών αξιωματούχων στο κέντρο
της πόλης. Καταγράφει μερικές σημαντικές δημόσιες τελετές και τους
αξιωματούχους που συμμετείχαν σ’ αυτές. Αναφέρεται στη θέση και τις υποχρεώσεις
των φεουδαρχών, περιγράφει τις προσπάθειες των ντόπιων αρχόντων να κερδίσουν
την εύνοια των Βενετών αξιωματούχων, μιλάει για τα εξοχικά αρχοντικά των
μεγάλων γαιοκτημόνων, για τις σπατάλες και τη ματαιοδοξία τους, καθώς και για
τα εγκλήματα βίας που διέπρατταν εις βάρος των χωρικών. Ασχολείται στη συνέχεια
με τη θρησκευτική ζωή στο Χάνδακα. Αναφέρεται στα εκκλησιαστικά κτίρια,
περιγράφει τελετές που σχετίζονταν με ορισμένες εκκλησίες, σημαντικές γιορτές
όπως τα Χριστούγεννα και το Πάσχα και τα έθιμά τους, ενώ δεν παραλείπει να
αναφερθεί και στο καρναβάλι.
Περιγράφει τον τρόπο ζωής των
αρχόντων αλλά και τη ζωή της υπαίθρου. Γράφει με γνώση για τα πουλιά, για τα
οικόσιτα ζώα, τα όσπρια, τα κηπευτικά και τα φρούτα που παράγονταν στη
μεγαλόνησο. Αφιερώνει σελίδες στη μελισσοκομία, και στα κρητικά κρασιά,
προσφέροντας πολύτιμες πληροφορίες για τις τεχνικές παραγωγής των προϊόντων
αυτών.
Στο τέλος, περιγράφει τους
κατοίκους των Χανιών, του Ρεθύμνου, του Χάνδακα και της Σητείας (των τεσσάρων
δηλαδή πόλεων που αποτελούσαν τα σημαντικά διοικητικά κέντρα της Κρήτης) και τα
ιδιαίτερα χαρακτηριστικά τους. Κλείνει το Occio με μιαν αναφορά στην
πολιτοφυλακή του Χάνδακα και στην προσπάθεια των αρχών να προετοιμάσουν νέους
για υπηρεσία στις τάξεις της, γυμνάζοντάς τους σε ειδικούς λόχους.
Tο έργο του Παπαδόπουλου
αποτελεί πηγή ανεκτίμητη. «Σε αντίθεση με τον τεράστιο όγκο των αρχειακών και
δευτερογενών πηγών που διαθέτουμε για τη βενετοκρατούμενη Κρήτη το βιβλίο του
Παπαδόπουλου έχει τη σπάνια ιδιότητα να μας προσφέρει μια πλατιά και
πολυδιάστατη εικόνα της ζωής στη μεγαλόνησο, φιλτραρισμένη από τη δεχτικότητα,
τις αντιλήψεις και τη μνήμη ενός συγκεκριμένου ατόμου. Στο τέλος της ζωής του,
ο Τζουάνες ανακαλεί στη μνήμη του και παρουσιάζει με όσο του είναι δυνατόν
μεγαλύτερη ακρίβεια την εικόνα της χαμένης πατρίδας που θέλει να κληροδοτήσει
σ’ έναν υποτιθέμενον αναγνώστη.
Σήμερα, που οι ιστορικοί
ενδιαφέρονται όλο και περισσότερο για τη μικροϊστορία και τις βιωμένες
εμπειρίες του μέσου ανθρώπου, τα απομνημονεύματα του Τζουάνε Παπαδόπουλου
αποκτούν ακόμα περισσότερη σημασία».
Πηγή
Η Εισαγωγή του βιβλίου και η
σύντομη παρουσίαση των εκδόσεων. Βλ. http://www.cup.gr/ΤΖΟΥΑΝΕΣ-ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ-ΣΤΟΝ-ΚΑΙΡΟ-ΤΗΣ-ΣΧΟΛΗΣ_p-279879.aspx?LangId=1
ΠΗΓΗ
Αναδημοσίευση από
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Μην πυροβολείτε ασκόπως