ΦΥΣΙΚΟΙ ΠΟΡΟΙ

Φυσικός πόρος ονομάζεται κάθε τι που υπάρχει πάνω στη γη και χρησιμοποιείται από τον άνθρωπο.
Εξαντλήσιμος Φυσικός πόρος είναι ο φυσικός πόρος που υπάρχει σε ορισμένες ποσότητες πάνω στη γη και με τη διαρκή χρήση του αναμένεται να εξαντληθεί. Παραδείγματα εξαντλήσιμων φυσικών πόρων είναι:

α) τα ορυκτά, μη μεταλλικά και μεταλλικά

β) το πετρέλαιο και τα άλλα ορυκτά καύσιμα

Ανανεώσιμος φυσικός πόρος θεωρείται ο φυσικός πόρος που δεν εξαντλείται και ανανεώνεται συνεχώς όπως:

α) η ηλιακή ενέργεια

β) το νερό

γ) το δάσος κ.αλ.

  Η λανθασμένη διαχείριση ενός φυσικού πόρου μπορεί να τον μετατρέψει από ανανεώσιμο σε εξαντλήσιμο. Ετσι η μόλυνση των υδάτων σε βαθμό που να μην μπορούν να χρησιμοποιηθούν από τον άνθρωπο ουσιαστικά εξαντλεί ένα ανανεώσιμο φυσικό πόρο.  
Η καταστροφή των δασών μετατρέπει επίσης ένα ανανεώσιμο φυσικό πόρο σε εξαντλήσιμο. Το ίδιο συμβαίνει με την ερημοποίηση των εδαφών και τη μείωση της βιοποικιλότητας. Παραδείγματα φυσικών πόρων (ενδεικτικά):

Ø      το νερό

Ø      το έδαφος

Ø      το δάσος

Ø      τα μέταλλα και τα μη μεταλλικά ορυκτά

Ø      η θάλασσα

Ø      η χλωρίδα

Ø      η πανίδα

Ø      τα ορυκτά καύσιμα

Ø      η ηλιακή ενέργεια

Η χρησιμότητα ενός φυσικού πόρου εξαρτάται από διάφορους παράγοντες όπως:

Ø      το τεχνολογικό επίπεδο μιας κοινωνίας

Ø      το βιοτικό και το καταναλωτικό επίπεδο της κοινωνίας κ.αλ. 

Παλαιότερα οι φυσικοί πόροι θεωρούνταν απεριόριστοι.

Αυτό δεν συμβαίνει σήμερα πλέον και ορισμένοι από τους

φυσικούς πόρους θεωρούνται εξαντλήσιμοι. 
Η έννοια της αειφόρου ανάπτυξης αναφέρεται στην ανάπτυξη που οδηγεί στην ικανοποίηση των αναγκών της σημερινής κοινωνίας χωρίς να υπονομεύεται η δυνατότητα κάλυψης των αναγκών των μελλοντικών γενεών. 
Για την επίτευξη της αειφόρου ανάπτυξης θα πρέπει να ικανοποιούνται οι εξής στόχοι:

α) η εκμετάλλευση των φυσικών πόρων δεν θα πρέπει να υπερβαίνει τη δυνατότητα ανανέωσής τους

β) θα πρέπει να επιδιώκεται ελαχιστοποίηση της χρήσης των εξαντλήσιμων φυσικών πόρων και προσπάθεια αντικατάστασής τους με ανανενώσιμους

γ) η αεναπόθεση αποβλήτων στο περιβάλλον δεν θα πρέπει να υπερβαίνει τη δυνατότητα απορρόφησής τους.

ΑΥΞΗΣΗ ΤΟΥ ΠΛΗΘΥΣΜΟΥ ΚΑΙ ΧΡΗΣΗ ΦΥΣΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ 

·   Σήμερα ο παγκόσμιος πληθυσμός υπολογίζεται σε 6,5 δις. Άτομα, ενώ ετησίως προστίθενται στον πληθυσμό της γης 80 εκατ. Άτομα περίπου.

·   Ο παγκόσμιος πληθυσμός ήταν το 1800, 1 δις άτομα, το 1930, 2 δις. Άτομα και το 1975 4 δις. Άτομα.

·   Το 2000 οι 5 πολυπληθέστερες πόλεις του κόσμου ήταν:

α) το Τόκιο                                 26,4 εκατ.

β) η πόλη του Μεξικού              18,1 εκατ.

γ) η Βομβάη                               18,1 εκατ.

δ) το Σαν Πάολο                         17,8 εκατ.

ε) η Νέα Υόρκη                           16,6 εκατ.
Ο δείκτης γεννητικότητας των γυναικών για πολλές χώρες του τρίτου κόσμου είναι πάνω από την τιμή αναπλήρωσης (2,1) και ενδεικτικά:

Ινδία                                    3,2

Πακιστάν                            5,6

Νιγηρία                               5,8

Κογκό                                  7,0

Σαουδική Αραβία                5,7 

Το ποσοστό του πληθυσμού κάτω από το όριο της φτώχειας είναι υψηλό σε πολλές αναπτυσσόμενες χώρες και ενδεικτικά το 1990 ήταν

Ø      - Νότια Ασία                                                    49%

Ø      - Λατινική Αμερική και Καραϊβικής              25,5%

Ø      - Αφρική νότια της Σαχάρας                           47,8%

Ø      - Μέση Ανατολή και βόρειος Αφρική             33,1%

ΕΔΑΦΟΣ

* Έδαφος θεωρούμε το στρώμα του φυσικού υλικού της επιφάνειας της γης που είναι δυνατόν να υποστηρίξει τη φυτική ζωή.

* Το έδαφος αποτελείται από 4 κύρια συστατικά. Αυτά είναι:

- Ανόργανη ύλη               45-48%

- Οργανική ύλη               2-5%

- Νερό                             25%

- Αέρα                             25 %

* Όταν τα ορυκτά και τα πετρώματα εκτίθενται στις καιρικές συνθήκες αρχίζουν να διασπώνται σε μικρότερα σωματίδια.

Το φαινόμενο αυτό ονομάζεται αποσάθρωση.

Οι κυριότερες αιτίες αποσάθρωσης είναι

-Οι  Αλλαγές στη θερμοκρασία

-Η Επίδραση του νερού

-Η ύπαρξη Φυτικών ριζών

- Η διαστολή του πάγου

- Η μηχανική τριβή

* Τα περισσότερα εδάφη έχουν τρία ορατά και διακριτά στρώματα ή εδαφικούς ορίζοντες.

Αυτοί είναι:

- Ο ορίζοντας Α - Η επιφάνεια του εδάφους

- Ο ορίζοντας Β - Το υπέδαφος

- Ο ορίζοντας Γ - Το μητρικό πέτρωμα

* Αν και το ποσοστό σε οργανική ύλη διαφόρων εδαφών είναι μικρό, η οργανική ύλη εξυπηρετεί πολλές και σημαντικές λειτουργίες όπως:

- Επιδρά στη δομή του εδάφους ως συνδετικός παράγοντας.

- Επαναφέρει τα θρεπτικά συστατικά στο έδαφος κυρίως το Φώσφορο, το Θείο, το Άζωτο.

- Βοηθά στην κατακράτηση της υγρασίας του εδάφους.

- Κάνει το έδαφος περισσότερο αρόσιμο στις καλλιέργειες.

- Παρέχει τροφή και ενέργεια για τους εδαφικούς μικροοργανισμούς που καθιστούν το έδαφος ικανό για φυτική παραγωγή.

* Η διάβρωση του εδάφους είναι μια φυσική διαδικασία. Διεξάγεται μονίμως και παράλληλα με τη διαδικασία σχηματισμού του εδάφους. Η εδαφική διάβρωση μετατρέπεται σε πρόβλημα όταν το έδαφος ή η φυτική του κάλυψη διαταράσσονται.

* Η διάβρωση των εδαφών οφείλεται κυρίως:

- Στη κίνηση του νερού

- Στο άνεμο (Αιολική διάβρωση).

ΥΔΑΤΙΝΟΙ ΠΟΡΟΙ

* Σήμερα παρουσιάζεται έλλειψη νερού στο κόσμο για διάφορους λόγους

* Το νερό βρίσκεται σε συνεχή κίνηση στην ατμόσφαιρα, στην επιφάνεια της γης και στο υπέδαφος - Υδρολογικός κύκλος.

* Το νερό αποτελεί ένα σημαντικό φυσικό πόρο.

Αν το διαχειριστούμε σωστά αποτελεί ένα ανεξάντλητο φυσικό πόρο.

* Σημαντικό ποσοστό του πληθυσμού της γής ζει χωρίς να έχει πρόσβαση σε καλής ποιότητας νερό.

* Συνέπεια του γεγονότος αυτού είναι το ότι σημαντικός αριθμός ατόμων - κυρίως παιδιών - πεθαίνει στις φτωχές χώρες λόγω της μή πρόσβασης σε καλής ποιότητας υδάτινους πόρους.

* Η απολύμανση του νερού επιτυγχάνεται με τη χρήση.

α) Απολυμαντικών π.χ. Χλώριο, Φθόριο, Όζον.

β) Υπεριώδους ακτινοβολίας.

* Η μετατροπή του επιφανειακού ή του υπόγειου νερού σε πόσιμο γίνεται με τη φυσική και τη χημική του επεξεργασία.

* Η μετατροπή του αλμυρού ή του υφάλμυρου νερού σε πόσιμο μπορεί να γίνει

α) Με απόσταξη

β) Με τεχνολογίες μεμβρανών.

Οι μέθοδοι αυτοί είναι ενεργειοβόροι και τελευταία γίνονται προσπάθειες για τη χρησιμοποίηση της ηλιακής και της αιολικής ενέργειας στις διεργασίες αυτές. 

* Η ρύπανση των υπόγειων υδροφορέων μπορεί να γίνει με:

α) Μη επεξεργασμένα αστικά λύματα, βόθρους

β) Μη επεξεργασμένα κτηνοτροφικά απόβλητα

γ) Αγροχημικά

δ) Θαλάσσιο νερό - υφαλμύρωση

ε) Πεταμένα ή μη σωστά επεξεργασμένα στερεά απορρίμματα.

* Η οικιακή κατανάλωση νερού σε μια κοινωνία εξαρτάται από  το βιοτικό και το καταναλωτικό της επίπεδο.

* Οι μεγαλύτερες ποσότητες των διαθέσιμων υδάτινων πόρων σε μια κοινωνία χρησιμοποιούνται στη γεωργία, συνήθως με σπάταλο τρόπο, και μικρότερες ποσότητες στον οικιακό και βιομηχανικό τομέα. Εάν εφαρμοσθούν σύγχρονοι μέθοδοι άρδευσης που εξοικονομούν νερό τότε σημαντικοί υδάτινοι πόροι θα είναι διαθέσιμοι στον αστικό τομέα.  

* Στις ανεπτυγμένες βιομηχανικά χώρες είναι υποχρεωτικό νομοθετικά να επεξεργάζονται τα οικιακά λύματα, τα βιομηχανικά απόβλητα και τα κτηνοτροφικά απόβλητα πριν διατεθούν στο περιβάλλον.  

* Οι τεχνολογίες επεξεργασίας τους περιλαμβάνουν:

α) Φυσικές διεργασίες

β) Χημικές διεργασίες

γ) Βιολογικές διεργασίες

* Η έννοια της αειφόρου ανάπτυξης σήμερα επιβάλλει την επεξεργασία τους σε επαρκή βαθμό για να είναι δυνατή η επαναχρησιμοποίηση και η ανακύκλωση τους.

* Στην Ελλάδα υπάρχουν επαρκείς υδάτινοι πόροι για τη κάλυψη των αναγκών εφόσον όμως γίνει σωστή διαχείριση τους.

* Η δυτική Ελλάδα έχει περισσότερους διαθέσιμους υδάτινους πόρους από ότι η ανατολική.

* Σε τουριστικές περιοχές της χώρας π.χ. Κυκλάδες, λόγω υπερβολικής αύξησης του πληθυσμού το καλοκαίρι παρατηρείται έλλειψη υδάτινων πόρων.

* Δεδομένου ότι η Ελλάδα είναι παραθαλάσσια και τουριστική χώρα είναι απαραίτητο να διατηρούμε τις θάλασσες μας σε καλή κατάσταση.

* Η ποιότητα των υδάτινων πόρων εξαρτάται από τα:

α) Φυσικά

β) Χημικά

γ) Μικροβιακά τους χαρακτηριστικά.

* Υπάρχουν προδιαγραφές - εθνικές και κοινοτικές - για τη ποιότητα των υδάτων που χρησιμοποιούνται για ύδρευση, κολύμβηση κλπ.

* Οι συνήθεις ρύποι στα νερά μετρώνται με:

α) Το Βιοχημικώς απαιτούμενο Οξυγόνο.

β) Το Χημικώς απαιτούμενο Οξυγόνο.

γ) Συγκεντρώσεις Αζώτου (Αζωτούχων ενώσεων) και Φωσφόρου.

δ) Συγκεντρώσεις και είδη μικροοργανισμών.

ε) Βαριά μέταλλα

στ) Τοξικές οργανικές ουσίες κ.αλ.

* Δεδομένου ότι τις τελευταίες δεκαετίες έχουν μειωθεί οι υπάρχοντες υγρότοποι στην Ελλάδα αλλά και έχουν υποβαθμιστεί σαν οικοσυστήματα, απαιτείται ιδιαίτερη μέριμνα στο μέλλον για τη διατήρηση τους σε ικανοποιητική κατάσταση αφού αποτελούν οικοσυστήματα με ιδιαίτερα πλούσια χλωρίδα και πανίδα ενώ προσφέρουν δυνατότητες αναπαραγωγής σε πολλά προστατευόμενα ή απειλούμενα με εξαφάνιση είδη.

ΔΑΣΗ

* Το δάσος αποτελεί μια σύνθετη πολύμορφη κοινότητα στην οποία βρίσκονται δένδρα, θάμνοι, φυτά και ζώα.

* Ένα δένδρο αποτελείται από 3 βασικά μέρη:

- Τις ρίζες

- Το κορμό

- Τη κόμη

* Τα οφέλη που προσφέρει το δάσος στον άνθρωπο και στο παγκόσμιο οικοσύστημα είναι πολλά όπως:

- Απορροφά CO2 και παρέχει Ο2 στην ατμόσφαιρα - Η δημιουργία νέων δασών θεωρείται ένας αποτελεσματικός τρόπος για να μετριάσουμε το φαινόμενου του θερμοκηπίου.

- Δίδει σημαντικά προϊόντα στον άνθρωπο.

Η βιομηχανία επεξεργασίας προϊόντων του δάσους είναι αρκετά σύνθετη και τα χρήσιμα προϊόντα για τον άνθρωπο που παράγονται από το δάσος είναι πάρα πολλά.

- Το δάσος αποτελεί ένα πολύπλοκο οικοσύστημα που ζούν πολλοί φυτικοί και ζωϊκοί οργανισμοί. Ετσι τα δάση διακρίνονται για τη πλούσια και σύνθετη βιοποικιλότητα τους.

Η καταστροφή των δασών συνεπάγεται τη μείωση της βιοποικιλότητας και το θάνατο πολλών φυτικών και ζωϊκών ειδών.

- Το δάσος προσφέρει τη δυνατότητα ψυχαγωγίας και αναψυχής σε πολλούς ανθρώπους.

- Το δάσος δρά θετικά στη προστασία του εδάφους. Το ριζικό σύστημα των δένδρων συγκρατεί το επιφανειακό στρώμα του εδάφους και έτσι αυτό δεν παρασύρεται από επιφανειακές απορροές υδάτων.

Ταυτόχρονα μειώνει τους ανέμους και εμποδίζει την αιολική διάβρωση του εδάφους.

- Το δάσος δρά θετικά στην οικονομία του νερού. Το νερό των βροχοπτώσεων απορροφάται στο δάσος και κατεισδύει στους υπόγειους υδροφορείς.

- Δρά σαν φίλτρο. Έτσι είναι σημαντικός ο ρόλος του στην απορρύπανση καθώς το φύλλωμα των δένδρων συγκρατεί διάφορους αέριους ρύπους. Ταυτόχρονα προσφέρει ηχομόνωση.

- Η προστασία των δασών σήμερα αποτελεί ένα πολύ σημαντικό ζήτημα για πολλές χώρες του κόσμου και διεθνείς οργανισμούς. Παρ’ όλα όμως τα μέτρα που λαμβάνονται η καταστροφή των δασών συνεχίζεται κυρίως στις φτωχές χώρες του πλανήτη.

ΜΕΤΑΛΛΙΚΑ ΚΑΙ ΜΗ ΜΕΤΑΛΛΙΚΑ ΟΡΥΚΤΑ

(ΕΚΤΟΣ ΑΠΟ ΚΑΥΣΙΜΑ) 

·   Τα ορυκτά αποτελούν εξαντλήσιμους φυσικούς πόρους.

·   Τα γνωστά αποθέματα των ορυκτών επαρκούν από λίγα χρόνια (Μόλυβδος, Ψευδάργυρος) έως κάποιες εκατοντάδες χρόνια (Αλουμίνιο, Φώσφορος).

·   Κατά την παραγωγή διαφόρων μετάλλων το ορυκτό που εξορύσσεται είναι συνήθως πολύ περισσότερο από το ανακτώμενο υλικό, δημιουργώντας σημαντικά προβλήματα ρύπανσης.

·   Για ορισμένα μέταλλα π.χ. χρυσός, χαλκός, τα σημερινά γνωστά αποθέματα είναι λιγότερα από τις χρησιμοποιούμενες σήμερα ποσότητες τους καθώς και από εκείνες που έχουν διατεθεί και πεταχτεί σαν απόβλητα.

·   Η χρησιμοποιούμενη ενέργεια σήμερα στο τομέα των ορυχείων είναι αρκετά μεγάλη ενώ τα ορυχεία απειλούν με καταστροφή αξιόλογες δασικές περιοχές που έχουν σημαντική αξία.

·   Δεδομένου ότι τα ορυκτά αποτελούν εξαντλήσιμους φυσικούς πόρους, η σωστή διαχείρισή τους είναι συνδεδεμένη με την όσο το δυνατόν περισσότερη ανακύκλωσή τους.

·   Οι εργαζόμενοι στα ορυχεία τα τελευταία 20 χρόνια έχουν μειωθεί σημαντικά π.χ. Ρουμανία –68%, Αυστραλία –43% (για την περίοδο 1985-2000).

·   Πολλές φτωχές χώρες όπου σημαντικό μέρος του πληθυσμού τους ζει κάτω από το όριο της φτώχειας, εξαρτώνται από τις εξαγωγές διαφόρων ορυκτών για την εισαγωγή πολύτιμου συναλλάγματος.

·   Παγκοσμίως η συνολική κατανάλωση μετάλλων ακολουθεί ανοδικές τάσεις (από 5 δις. Τόνους το 1970 σε περίπου 10 δις. Τόνους το 2000).

·   Στις ΗΠΑ την περίοδο 1990-2000 το 60% του χρησιμοποιούμενου χάλυβα, ανακυκλωνόταν.

·   Για τα μη μεταλλικά ορυκτά παγκοσμίως η παραγωγή τους ανέρχεται σε 11 δις. τόνους ετησίως σε πέτρα, 9 δις. τόνους σε άμμο και χαλίκι, 110 εκατ. τόνους σε γύψο, 210 εκατ. τόνους σε αλάτι, κ.αλ.

ΒΙΟΠΟΙΚΙΛΟΤΗΤΑ 

·   Με την έννοια της βιοποικιλότητας γίνεται αντιληπτό το σύνολο των φυτικών και ζωϊκών ειδών σε μια γεωγραφική ενότητα.

·   Σήμερα παρατηρείται μείωση της βιοποικιλότητας στον πλανήτη, γεγονός που οφείλεται σε μια σειρά από αιτίες όπως η ρύπανση του περιβάλλοντος, η καταστροφή των δασών, η ερημοποίηση των εδαφών, η μόλυνση των υδάτων, η αυξημένη θήρευση, κ.αλ.

·   Σήμερα υπολογίζεται ότι απειλείται με εξαφάνιση το 12% των πουλιών και το 25% των θηλαστικών παγκοσμίως.

·   Όμως και σε άλλες εποχές στην ιστορία της γης παρατηρήθηκαν εξαφανίσεις ειδών από τον πλανήτη, που έγιναν λιγότερο ή περισσότερο απότομα.

·   Πολλοί πιστεύουν ότι θα πρέπει να προστατευθούν ιδιαιτέρως περιοχές του πλανήτη με αυξημένη βιοποικιλότητα και άγρια ζωή, ώστε να αποφευχθεί περαιτέρω μείωση των ειδών.

·   Η μείωση της βιοποικιλότητας, και η εξαφάνιση ειδών που δεν έχουν ανακαλυφθεί ακόμη μειώνει τη σταθερότητα των οικοσυστημάτων, αλλά και στερεί τον άνθρωπο από ουσίες που πιθανώς να αποδειχθούν πολύτιμες για την προστασία της υγείας του, όπως φάρμακα για την αντιμετώπιση σπάνιων ασθενειών.

Η ΘΑΛΑΣΣΑ ΚΑΙ Η ΡΥΠΑΝΣΗ ΤΗΣ 

· Η διατήρηση της ποιότητας των θαλάσσιων υδάτων έχει ιδιαίτερη σημασία για τη χώρα μας δεδομένου ότι εκτός των άλλων χρησιμοποιείται για:

α) αλιεία

β) αναψυχή του πληθυσμού

γ) αποτελεί πόλο έλξης των εκατομμυρίων τουριστών που επισκέπτονται κάθε χρόνο τη χώρα

·   Τα θαλάσσια νερά για να είναι κατάλληλα για κολύμβηση θα πρέπει να πληρούν ορισμένες προδιαγραφές όσον αφορά τα φυσικά και χημικά τους χαρακτηριστικά

·   Στις  παραλίες της χώρας δίδονται κάθε χρόνο αρκετές γαλάζιες σημαίες που σχετίζονται άμεσα με την ποιότητα των θαλάσσιων υδάτων.

·   Η ποιότητα των θαλάσσιων υδάτων είναι σχετικά καλή στη χώρα μας, εξαιρουμένων βέβαια ορισμένων περιοχών με έντονη βιομηχανική ανάπτυξη π.χ. περιοχή Ελευσίνας.

·   Στη Βόρεια πλευρά της Μεσογείου υπάρχουν πολλές εγκαταστάσεις επεξεργασίας των αστικών λυμάτων και των βιομηχανικών αποβλήτων, κάτι που όμως  δεν συμβαίνει στη Νότια πλευρά της.

·   Στη Μεσόγειο θάλασσα, τα νερά της οποίας ανανεώνονται πολύ αργά, πολλά θαλάσσια είδη απειλούνται με εξαφάνιση.

·   Η ποιότητα των θαλάσσιων υδάτων όσον αφορά την

καταλληλότητα τους για κολύμβηση έχει βελτιωθεί αρκετά στη χώρα μας τα τελευταία χρόνια, μετά τη κατασκευή δεκάδων εγκαταστάσεων, επεξεργασίας αστικών λυμάτων σε μεγάλες παραθαλάσσιες πόλεις – πρωτεύουσες νομών.

ΤΑ ΣΥΜΒΑΤΙΚΑ ΚΑΥΣΙΜΑ ΚΑΙ ΤΟ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΟ ΔΙΚΤΥΟ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ

* Η παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας σήμερα στην Ελλάδα γίνεται κυρίως με συμβατικά καύσιμα και συγκεκριμένα.

α) Με λιγνίτη - εγχώριος πόρος

β) Με πετρέλαιο - εισαγόμενος πόρος

* Με τη κατασκευή σήμερα του δικτύου του Φυσικού αερίου στη χώρα, στο μέλλον αναμένεται να χρησιμοποιείται το Φ.Α. για τη παραγωγή Η.Ε. στην Ελλάδα.

* Στην χώρα παράγομε λίγο πετρέλαιο στο Βόρειο Αιγαίο, μεταξύ Καβάλας και Θάσου αλλά το κοίτασμα αυτό βρίσκεται προς το τελευταίο στάδιο της εκμετάλλευσής του.

* Τα γνωστά αποθέματα του λιγνίτη στη χώρα αναμένεται να διαρκέσουν λίγες δεκαετίες ακόμη. Το σημαντικό πλεονέκτημα που προσφέρει ο λιγνίτης είναι ότι εξασφαλίζει σημαντική ενεργειακή αυτάρκεια στη χώρα και είναι φθηνό καύσιμο. Το σημαντικό μειονέκτημα του είναι ότι εκλύει πολύ περισσότερους ρύπους στο περιβάλλον από ότι το πετρέλαιο ή το Φ.Α.

* Τα σημαντικά λιγνιτωρυχεία της χώρας βρίσκονται στη Μακεδονία - Κοζάνη και Πτολεμαϊδα - και στη Μεγαλόπολη Αρκαδίας.

* Πυρηνικά εργοστάσια παραγωγής Η.Ε. δεν υπάρχουν στην Ελλάδα.

* Διυλιστήρια πετρελαίου έχομε:

α) Στη Θεσ/νίκη ΕΛ.ΠΕ.

β) Στη περιοχή της Αττικής - Κορινθίας τα

- Διυλιστήρια Ασπρόπυργου

-  της Πετρόλα

- της  Μότορ Οϊλ.

* Οσον αφορά τις εκπομπές CO2 στην ατμόσφαιρα από τα συμβατικά καύσιμα.

- Ο λιγνίτης έχει τις περισσότερες εκπομπές

- Το πετρέλαιο λιγότερες από το λιγνίτη

- Το Φ.Α. λιγότερες από το πετρέλαιο.

* Τα ενεργειακά δίκτυα της Κρήτης, της Ρόδου και μερικών άλλων νησιών δεν είναι διασυνδεδεμένα με τα δίκτυα της Ηπειρωτικής χώρας. Τα δίκτυα τους είναι ανεξάρτητα.  

* Η αγορά της Η.Ε. στη χώρα απελευθερώθηκε μετά το 2000. Έτσι σήμερα κάποιος ιδιώτης μπορεί να παράγει Η.Ε. και να την πωλεί στο δίκτυο, εφόσον εξασφαλίσει τις απαραίτητες άδειες. Παλαιότερα μόνο η ΔΕΗ μπορούσε να παράγει Η.Ε.

* Την ενέργεια τη χρησιμοποιούμε μάλλον σπάταλα στην Ελλάδα. Οσον αφορά το δείκτη ενεργειακής έντασης κατέχομε τη τελευταία θέση στην Ε.Ε.

* Τα δίκτυα μεταφοράς και διανομής του Φ.Α. στη χώρα μας αποτελούνται από

- δίκτυα υψηλής πίεσης 70 bar

- δίκτυα μέσης πίεσης 19 bar

- δίκτυα χαμηλής πίεσης 4 bar 

* Οι βαθμοί απόδοσης των εργοστασίων παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας στη χώρα μας με πρώτη ύλη το λιγνίτη και το πετρέλαιο κυμαίνονται από 20% (απλοί αεριoστρόβιλοι) έως 45% (συστήματα συνδυασμένου κύκλου). Τα πιο σύγχρονα και αποδοτικά διεθνώς εργοστάσια παραγωγής Η.Ε., από συμβατικά καύσιμα έχουν βαθμούς απόδοσης που δεν υπερβαίνουν το 50-52%.

ΤΑ ΣΥΜΒΑΤΙΚΑ ΚΑΥΣΙΜΑ ΚΑΙ ΤΟ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ

• Παγκοσμίως τριών ειδών είναι οι πρώτες ύλες που χρησιμοποιούνται για τη παραγωγή ενέργειας.

- Τα συμβατικά καύσιμα (εξαντλήσιμοι φυσικοί πόροι) που περιλαμβάνουν τον Ανθρακα ,το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο.

- Οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας (Ανανεώσιμοι φυσικοί πόροι)

- Τα πυρηνικά καύσιμα (εξαντλήσιμοι φυσικοί πόροι).

• Παγκοσμίως για τη παραγωγή ενέργειας χρησιμοποιούνται:

- Άνθρακας, πετρέλαιο, φυσικό αέριο     78%

- Πυρηνική ενέργεια                                                        5%

- Ανανεώσιμες πηγές ενέργειας                            17%

• Στις ανεπτυγμένες χώρες για τη παραγωγή ενέργειας χρησιμοποιούνται:

- Άνθρακας, πετρέλαιο, φυσικό αέριο              85%

- Πυρηνική ενέργεια                                                         5%

- Ανανεώσιμες πηγές ενέργειας                             10%

• Στις αναπτυσσόμενες χώρες για τη παραγωγή ενέργειας χρησιμοποιούνται:

- Άνθρακας, πετρέλαιο, φυσικό αέριο               58%

- Πυρηνική ενέργεια                                                         1%

- Ανανεώσιμες πηγές ενέργειας                             42%

• Σήμερα έχει υπολογιστεί ότι η αναμενόμενη διάρκεια ζωής των συμβατικών καυσίμων είναι:

- Για το πετρέλαιο και το Φ.Α. λίγες δεκαετίες

- Για τον άνθρακα λίγες εκατονταετίες

• Παγκόσμια πετρελαϊκή κρίση ονομάζομε την απότομη αύξηση των διεθνών τιμών του πετρελαίου λόγω κάποιας ιδιαίτερης αιτίας η οποία έχει σαν οικονομική συνέπεια τη μείωση του ρυθμού ανάπτυξης και την αύξηση του πληθωρισμού στις ανεπτυγμένες βιομηχανικά χώρες.

• Η πρώτη παγκόσμια πετρελαϊκή κρίση έγινε το 1973 λόγω του πολέμου Αράβων - Ισραήλ ενώ η δεύτερη το 1979 λόγω του πολέμου Ιράν - Ιράκ.

• Η παραγωγή ηλεκτρικής και θερμικής ενέργειας από συμβατικά καύσιμα έχει δυσμενείς επιπτώσεις στο περιβάλλον. Οι αέριοι ρύποι  που παράγονται κατά την καύση των ορυκτών καυσίμων όπως το CO2, τα οξείδια του Aζώτου και του Θείου, είναι υπεύθυνοι για δύο από τα μεγαλύτερα περιβαλλοντικά προβλήματα του πλανήτη.

• Tο CO2 είναι υπεύθυνο σε σημαντικό βαθμό για το Φαινόμενο του Θερμοκηπίου και τις κλιματικές αλλαγές, ενώ τα οξείδια του Αζώτου και του Θείου είναι υπεύθυνα για το φαινόμενο της όξινης βροχής

• Tα περισσότερα γνωστά αποθέματα πετρελαίου και φυσικού αερίου βρίσκονται σήμερα στη Μέση Ανατολή, περιοχή γεωπολιτικά ασταθή, όπου οι τοπικές συγκρούσεις και οι κοινωνικές αναταραχές αποτελούν καθημερινό φαινόμενο.

• Οι χώρες της Δύσης ακολουθούν σήμερα μια στρατηγική που βασίζεται σε 2 άξονες

α) Μείωση βραχυπρόθεσμα της εξάρτησης τους από τα συμβατικά καύσιμα.

β) Εντατική προσπάθεια για την ανάπτυξη νέων ενεργειακών πηγών και τεχνολογιών φιλικών προς το περιβάλλον και με μακροπρόθεσμο ορίζοντα πολλών δεκαετιών.

• H τιμή του πετρελαίου αποτελεί σημαντικό παράγοντα για την παγκόσμια ανάπτυξη. Έτσι η παγκόσμια ανάπτυξη επιταχύνεται ή επιβραδύνεται ανάλογα αν οι τιμές του πετρελαίου είναι χαμηλές ή υψηλές αντίστοιχα. Tαυτόχρονα οι υψηλές τιμές του πετρελαίου συνεπάγονται υψηλό πληθωρισμό στις βιομηχανικά ανεπτυγμένες χώρες.

• Aπό τις 3 μεγαλύτερες οικονομικές περιοχές παγκοσμίως

- Oι H.Π.A. έχουν τα περισσότερα γνωστά αποθέματα πετρελαίου στο έδαφος τους.

- H E.E. έχει γνωστά αποθέματα μικρότερα από ό,τι έχουν οι H.Π.A. (π.χ. πετρέλαιο βόρειας θάλασσας).

- H Iαπωνία έχει ακόμη μικρότερα γνωστά αποθέματα πετρελαίου.

• Oι βιομηχανικές χώρες της Δύσης, φοβούνται τον ισλαμικό ριζοσπαστισμό και φονταμενταλισμό καθώς κατανοούν την εξάρτησή τους από τα πετρελαϊκά αποθέματα της αραβικής περιοχής, και την πολιτική αστάθεια των κυβερνήσεων στις χώρες αυτές. Tα τελευταία χρόνια η Pωσία έχει γίνει ένας σημαντικός προμηθευτής πετρελαίου και φυσικού αερίου των διεθνών αγορών.

ΗΛΙΑΚΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑ 

·   H ηλιακή ενέργεια μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την παραγωγή θερμότητας, ψύξης και ηλεκτρισμού. Υπάρχει άφθονη στη χώρα μας.

·   Οι τεχνολογίες παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας από την ηλιακή είναι δύο :

α) η ηλιοθερμική τεχνολογία

β) η φωτοβολταϊκή τεχνολογία

·   Η φωτοβολταϊκή τεχνολογία αφορά εφαρμογές μικρής έως μεσαίας κλίμακας (από λίγα W έως λίγα MW) ενώ η ηλιοθερμική τεχνολογία εφαρμογές μεγάλης κλίμακας (αρκετών MW).

·   Στη χώρα μας είναι ακρετά διαδεδομένα τα συστήματα ηλιακής θέρμανσης του νερού (ηλιόθερμα).

·   Η ηλιακή ενέργεια βρίσκει εφαρμογές στη θέρμανση και την ψύξη των κτιρίων, με τη χρήση κατάλληλων τεχνικών και των αρχών της βιοκλιματικής αρχιτεκτονικής (ηλιακή παθητική αρχιτεκτονική).

·   Τα συστήματα αξιοποίησης της ηλιακής ενέργειας για την παραγωγή θερμότητας και ψύξης χωρίζονται σε

α) ενεργητικά συστήματα

β) παθητικά συστήματα

·   Η ηλιακή ενέργεια προέρχεται από τον ήλιο, στο εσωτερικό του οποίου γίνονται συνεχώς πυρηνικές αντιδράσεις σύντηξης.

·   Η ηλιακή ενέργεια είναι μια ανανεώσιμη πηγή ενέργειας (ανανέωσιμος φυσικός πόρος), και η χρησιμοποίηση της δεν δημιουργεί αέριους ρύπους στο περιβάλλον.

·   Η αξιοποίηση της ηλιακής ενέργειας για την παραγωγή θερμότητας, ψύξης και ηλεκτρισμού επιδοτείται από την πολιτεία, και προσφέρονται σημαντικές ενισχύσεις για την κατασκευή  εγκαταστάσεων αξιοποίησης της.

·   Με οικονομικούς όρους είναι αρκετά συμφέρουσα η αξιοποίηση της ηλιακής ενέργειας για την παραγωγή θερμού νερού. Πολλές φορές είναι επίσης συμφέρουσα για την θέρμανση χώρου σε κτίρια. Δεν θεωρείται όμως συμφέρουσα η αξιοποίησή της για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας με ηλιοθερμική ή φωτοβολταϊκή τεχνολογία, παρά μόνο σε ειδικές περιπτώσεις και εφόσον υπάρχουν επιδοτήσεις.

ΑΙΟΛΙΚΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑ

·   Η ενέργεια του ανέμου μπορεί να αξιοποιηθεί από κατάλληλα μηχανήματα, τις ανεμογεννήτριες για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας.

·   Η αιολική ενέργεια οφείλεται στην ηλιακή ενέργεια και δημιουργείται λόγω της διαφορετικής θέρμανσης της ξηράς και της θάλασσας από τον ήλιο.

·   Σήμερα είναι αρκετά συμφέρουσα η αξιοποίηση της αιολικής ενέργειας για την παραγωγή ηλεκτρισμού. Γι’ αυτό η εγκατάσταση ανεμογεννητριών στην ΕΕ και στη χώρα μας ακολουθεί αυξητική τάση.

·   Η ενέργεια του ανέμου εξαρτάται από:

α) την ταχύτητά του

β) την επιφάνεια πρόσπτωσης του  και

γ) την πυκνότητά του

·   Με την ανεμογεννήτρια το μέγιστο θεωρητικά ποσοστό της κινητικής ενέργειας του ανέμου που  μπορεί να μετατραπεί σε ηλεκτρική ενέργεια δεν υπερβαίνει το 60%.

·   Το αιολικό δυναμικό της περιοχής του Αιγαίου πελάγους είναι πολύ υψηλό. Σήμερα οι περισσότερες ανεμογεννήτριες στην Ελλάδα είναι εγκατεστημένες στην Εύβοια και την Ανατολική Κρήτη.

·   Η Ευρωπαϊκή Ενωση κατέχει την ηγεμονία παγκοσμίως στην αξιοποίηση της αιολικής ενέργειας για παραγωγή ηλεκτρισμού. Οι επτά στις δέκα μεγαλύτερες εταιρείες παγκοσμίως στην αξιοποίηση της αιολικής ενέργειας είναι Δανέζικες.

·   Στην Κρήτη σήμερα περίπου το 10% της καταναλισκόμενης ηλεκτρικής ενέργειας ετησίως παράγεται με ανεμογεννήτριες.

·   Πριν από την εγκατάσταση μιας ανεμογεννήτριας σε μια τοποθεσία απαιτείται η μέτρηση της ταχύτητας του ανέμου για ένα έτος. Μέσες ετήσιες ταχύτητες του ανέμου πάνω από 6-7 m/sec είναι πολύ ελκυστικές για την εγκατάσταση ανεμογεννητριών.

·   Σήμερα κατασκευάζονται μεγάλες ανεμογεννήτριες ονομαστικής ισχύος άνω του 1MW. Εκτός από τη στεριά πολλές εξ’ αυτών εγκαθίστανται στη θάλασσα, αλλά όχι σε μεγάλα βάθη.

·   Το κόστος εγκατάστασης μιας ανεμογεννήτριας στην Ελλάδα είναι περίπου 1,2 εκατ. € ανά εγκατεστημένο MW.

·   Η παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας από τον άνεμο δεν συνεπάγεται εκπομπές CO₂. Οι περιβαλλοντικές επιπτώσεις από την εγκατάσταση και λειτουργία των ανεμογεννητριών είναι σχετικά μικρές.

ΒΙΟΜΑΖΑ 

·   Η βιομάζα (βιος + μάζα) περιλαμβάνει την ύλη βιολογικής προέλευσης όπως τη φυτική μάζα, ξύλα, προϊόντα φυτών, την οργανική ύλη των στερεών απορριμάτων, τα κτηνοτροφικά απόβλητα, τη λάσπη των βιολογικών καθαρισμών, τα οργανικά απόβλητα των γεωργικών βιομηχανιών κλπ.

·   Η βιομάζα παράγεται από την ηλιακή ενέργεια μέσω της φωτοσύνθεσης των φυτών. Ετσι η ηλιακή ενέργεια μετατρέπεται σε χημική, και μπορεί στη συνέχεια να χρησιμοποιηθεί από τον άνθρωπο.

·   Η βιομάζα χρησιμοποιείται για την παραγωγή:

α) θερμότητας και ψύξης

β) ηλεκτρικής ενέργειας

γ) καυσίμων οχημάτων

·   Η βιομάζα μετατρέπεται σε χρήσιμη ενέργεια μέσω διαφόρων διεργασιών που περιλαμβάνουν:

α) θερμοχημικές διεργασίες

β) μικροβιακές διεργασίες

γ) χημικές διεργασίες

·   Κατά την καύση της βιομάζας εκλύεται CO₂, στην ατμόσφαιρα. Όμως το CO₂ επαναδεσμεύεται από τα φυτά μέσω της φωτοσύνθεσης για τη δημιουργία ισόποσης βιομάζας. Συνεπώς η βιομάζα έχει ουδέτερες επιπτώσεις στο φαινόμενο του θερμοκηπίου.

·   Η πολιτεία δίδει σημαντικές επιδοτήσεις για την ανάπτυξη συστημάτων αξιοποίησης της βιομάζας για την παραγωγή ενέργειας.

·   Στη χώρα μας υπάρχουν εφαρμογές αξιοποίησης της βιομάζας για την παραγωγή:

α) θερμότητας

β) ηλεκτρικής ενέργειας με καύση του βιοαερίου

γ) σήμερα βρισκόμεθα στη διαδικασία κατασκευής εργοστασίου αξιοποίησης της βιομάζας για παραγωγή βιοντήζελ (για καύσιμο οχημάτων).

·   Το βιοαέριο (με κύρια συστατικά το CH₄ και το CO₂) παράγεται στη χώρα μας από:

Α) Χώρους υγειονομικής ταφής στερεών απορριμάτων και

Β)Λάσπες εγκαταστάσεων επεξεργασίας αστικών λυμάτων.

*  Στις ελαιοπαραγωγικές περιοχές της χώρας χρησιμοποιείται πολύ το πυρηνόξυλο για την παραγωγή θερμότητας σε σπίτια, θερμοκήπια και βιοτεχνίες-βιομηχανίες. 

* Σε πολλές φτωχές χώρες του πλανήτη  , η βιομάζα αποτελεί το κύριο καύσιμο, το οποίο συμμετέχει περισσότερο από τα άλλα στην κάλυψη των ενεργειακών τους αναγκών.

ΥΔΡΟΔΥΝΑΜΙΚΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑ

·   Όταν το νερό πέφτει από ένα σημείο σε ένα χαμηλότερο η δυναμική του ενέργεια μετασχηματίζεται σε κινητική,στη συνέχεια σε μηχανική και τελικά μπορεί να παραχθεί ηλεκτρική ενέργεια.

·   Σε πολλές χώρες του κόσμου μεταξύ των οποίων και στην Ελλάδα υπάρχουν πολλοί υδροηλεκτρικοί σταθμοί παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας. Η υδροηλεκτρική ενέργεια είναι μια ανανεώσιμη πηγή ενέργειας και κατά την παραγωγή της δεν εκλύονται αέριοι ρύποι.

·   Τα υδροηλεκτρικά έργα διακρίνονται σε:

α) Μικρά με εγκατεστημένη ισχύ μέχρι 1-2 ΜW

β) Μεσαία με εγκατεστημένη ισχύ από 1-2 ΜW

έως 10 ΜW

γ) Μεγάλα με εγκατεστημένη ισχύ πάνω από 10 ΜW

·   Τα μικρά υδροηλεκτρικά έργα έχουν πολλά πλεονεκτήματα και είναι φιλικά στο περιβάλλον, συνδυάζονται με άλλες χρήσεις του νερού όπως ύδρευση .άρδευση η ιχθυοκαλλιέργειες , δεν υπάρχει κόστος καυσίμου για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας και αυτοματοποιούνται πλήρως.

·   Η ΔΕΗ από παλιά έχει κατασκευάσει πολλά μεγάλα υδροηλεκτρικά έργα στην Ελλάδα, κυρίως σε περιοχές με άφθονους υδάτινους πόρους (Βόρεια και Δυτική Ελλάδα)

Σήμερα μετά την απελευθέρωση της αγοράς της ηλεκτρικής ενέργειας υπάρχει έντονο ενδιαφέρον από ιδιώτες και τοπικούς αναπτυξιακούς φορείς για την κατασκευή πολλών μικρών υδροηλεκτρικών  έργων ισχύος κάτω του 1 ΜW για την αξιοποίηση των τοπικών φυσικών πόρων.

·   Ένα μικρό υδροηλεκτρικό έργο αποτελείται από τα εξής μέρη:

α) το φράγμα

β) τις σήραγγες εκτροπής και απαγωγής

γ) τον ηλεκτρομηχανολογικό εξοπλισμό

όπως

-         Υδροστρόβιλους

-         ηλεκτρογεννήτριες

-         μετασχηματιστές

·   Σήμερα η πολιτεία προσφέρει επιδοτήσεις στις επενδύσεις των υδροηλεκτρικών σταθμών (που φθάνουν το 50% του κόστους της επένδυσης)

·   Οι υδροστρόβιλοι διακρίνονται σε δύο κατηγορίες:

-         δράσεως (pelton)

-         αντιδράσεως (Francis, Kaplan)

·   Ο βαθμός απόδοσης των υδροηλεκτρικών εργοστασίων είναι μεγάλος και κυμαίνεται από 0,80 έως 0,95.

ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΤΩΝ ΘΑΛΑΣΣΩΝ

·   Η ενέργεια των θαλασσών μπορεί να αξιοποιηθεί με διάφορους τρόπους και να ληφθεί χρήσιμη ηλεκτρική ενέργεια.

         Η αξιοποιήσιμη ενέργεια των θαλασσών περιλαμβάνει:

α) την ενέργεια των κυμάτων

β) την ενέργεια των παλιρροιών

γ) την θερμική ενέργεια των ωκεανών

δ) την ενέργεια των θαλάσσιων ρευμάτων

·   Η ενέργεια των κυμάτων μπορεί να αξιοποιηθεί για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας με διάφορα συστήματα. Εντατικές έρευνες γίνονται σήμερα για τον σχεδιασμό και την κατασκευή κατάλληλων τέτοιων συστημάτων, ενώ εκτιμάται ότι σύντομα το κόστος παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας από τα θαλάσσια κύματα θα είναι ανταγωνιστικό των άλλων μεθόδων παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας από τις ΑΠΕ.

·   Στη Μεσόγειο θάλασσα και στη χώρα μας, η ενέργεια των θαλάσσιων κυμάτων, δεν είναι αρκετή για την αξιοποίηση της για παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας.

·   Η ενέργεια των παλιρροιών οφείλεται στις βαρυτικές αλληλεπιδράσεις της γης, του ήλιου και της σελήνης.

·   Υπάρχουν σήμερα λίγες εφαρμογές παγκοσμίως για την αξιοποίηση της ενέργειας των παλιρροιών, για παραγωγή χρήσιμης ηλεκτρικής ενέργειας.

·   Σε περιοχές πλησίον του Ισημερινού παρατηρείται το φαινόμενο ότι οι θερμοκρασιακές διαφορές του νερού της θάλασσας, στην επιφάνεια της και σε μεγάλο βάθος μπορεί να φθάσουν τους 15-20⁰C. Η θερμοκρασιακή αυτή διαφορά μπορεί να αξιοποιηθεί με κατάλληλες θερμικές μηχανές για την παραγωγή χρήσιμης ηλεκτρικής ενέργειας. Όμως οι αποδόσεις κατά τη μετατροπή της θερμικής ενέργειας σε ηλεκτρική είναι πολύ μικρές.

·   Για την παραγωγή χρήσιμης ηλεκτρικής ενέργειας, μπορεί επίσης  να αξιοποιηθεί η κινητική ενέργεια των θαλάσσιων ρευμάτων.

·   Η ενέργεια που μπορεί να ληφθεί από τα θαλάσσια κύματα εξαρτάται από

α) το ύψος του κύματος

β) την ταχύτητα (ή την περίοδο του κύματος)

*Η ενέργεια που μπορεί να ληφθεί από μία παλίρροια εξαρτάται από:

α) την επιφάνεια της παλιρροιακής λεκάνης

β) την περίοδο της παλίρροιας

γ) το ύψος της παλίρροιας

·   Η ενέργεια που μπορεί να ληφθεί από ένα θαλάσσιο ρεύμα εξαρτάται από:

α) την ταχύτητα του θαλάσσιου ρεύματος

β) την επιφάνεια πρόσπτωσης του θαλάσσιου ρεύματος

γ) την πυκνότητα της θάλασσας

ΓΕΩΘΕΡΜΙΑ 

·   Γεωθερμική ενέργεια είναι η ενέργεια που προέρχεται από το εσωτερικό της γης. Πρόκειται για θερμό νερό ή ατμό που εξέρχεται με φυσικό τρόπο από τη γη ή αντλείται με κατάλληλες γεωτρήσεις.

·   Η γεωθερμική ενέργεια δημιουργείται από την επαφή των υπόγειων υδροφορέων με θερμά πετρώματα, έτσι ώστε θερμότητα των πετρωμάτων  μεταφέρεται στο νερό

·   Τα γεωθερμικά πεδία διακρίνονται σε:

α) χαμηλής ενθαλπίας              25-75⁰C

β) μέσης ενθαλπίας                             75-140⁰C

γ) υψηλής ενθαλπίας                      140-250⁰C

·   Η γεωθερμική ενέργεια μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την παραγωγή:

α) θερμότητας (χαμηλής – μέσης  ενθαλπίας)

β) ηλεκτρισμού (μέσης – υψηλής ενθαλπίας)

γ) συμπαραγωγή θερμότητος και ηλεκτρισμού.

·   Το γεωθερμικό ρευστό αφού χρησιμοποιηθεί καλό θα είναι να επανεγχυθεί εντός της γης. Αυτό επιτυγχάνεται με τη διάνοιξη κατάλληλης γεώτρησης σε κάποια απόσταση από το αρχικό σημείο λήψης του ρευστού, όπου διοχετεύεται το χρησιμοποιηθέν ρευστό.

·   Επειδή τα γεωθερμικά ρευστά εντός της γης βρίσκονται σε επαφή με διάφορα πετρώματα, συνήθως μεταφέρουν διάφορους ρύπους ανάλογα με την περίπτωση. Πριν τη χρησιμοποίηση του γεωθερμικού ρευστού για την παραγωγή ενέργειας θα πρέπει να ληφθούν όλα τα απαραίτητα μέτρα για την αποφυγή της ρύπανσης.

·   Στη χώρα μας η γεωθερμία χρησιμοποιείται για την παραγωγή θερμότητας (κυρίως για την θέρμανση θερμοκηπίων). Πριν από περίπου 20 έτη, η ΔΕΗ κατασκεύασε στη Μήλο ένα εργοστάσιο παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας από γεωθερμία ονομαστικής ισχύος 2MW, που όμως το έκλεισε, λόγω τοπικών αντιδράσεων σχετικά με τη ρύπανση του περιβάλλοντος.

·   Το μεγαλύτερο γεωθερμικό πεδίο στην Ελλάδα βρίσκεται στην περιοχή των Κυκλάδων. Τα περισσότερα εργοστάσια παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας από γεωθερμία διεθνώς βρίσκονται στην Καλιφόρνια των ΗΠΑ.

·   Σήμερα η πολιτεία χορηγεί επιδοτήσεις σε όποιους πραγματοποιήσουν επενδύσεις στον τομέα της αξιοποίησης της γεωθερμικής ενέργειας.

                       ΟΙΚΙΑΚΑ ΣΤΕΡΕΑ ΑΠΟΡΡΙΜΑΤΑ

* Η διάθεση των αστικών στερεών απορριμάτων αποτελεί ένα σημαντικό πρόβλημα σήμερα για τη χώρα μας αλλά και για τις βιομηχανικά ανεπτυγμένες χώρες.

* Η ποσότητα των παραγόμενων στερεών απορριμάτων εξαρτάται από το βιοτικό και το καταναλωτικό επίπεδο μιάς κοινωνίας.

* Οι μέθοδοι διάθεσης των στερεών απορριμάτων είναι:

α) Η Υγειονομική ταφή τους

β) Η Καύση τους

γ) Η Λιπασματοποίηση τους

δ) Ο Συνδυασμός των ανωτέρω

ε) Η Ανάκτηση χρήσιμων υλικών πρίν την επεξεργασία τους.

Βέβαια υπάρχει η δυνατότητα της μείωσης του όγκου των απορριμάτων με διαλογή στην πηγή, δηλαδή ο διαχωρισμός των απορριμάτων σε διάφορα υλικά (πλαστικό, χαρτί, μέταλλο, γιαλί, οργανικά) και τη ξεχωριστή συλλογή και επεξεργασία των ομοειδών υλικών.

* Μία από τις πιό διαδεδομένες μεθόδους επεξεργασίας των στερεών απορριμάτων είναι η υγειονομική ταφή τους.

Με τη μέθοδο αυτή επιτυγχάνεται η ταφή των απορριμάτων με υγειονομικά σωστό τρόπο.

* Σε κατάλληλα διαμορφωμένο χώρο τα απορρίματα εναποτίθενται σε στρώσεις, συμπιέζονται και καλύπτονται με χώμα.

* Με τη πάροδο του χρόνου στο χώρο της υγειονομικής ταφής η οργανική ύλη αποσυντίθεται απουσία αέρα, με τη βοήθεια μικροοργανισμών και παράγεται ένα αέριο το βιοαέριο, με κύρια συστατικά το CH4 και το CO2.

* Το βιοαέριο λόγω του CH4 έχει σημαντικό ενεργειακό περιεχόμενο και μπορεί να χρησιμοποιηθεί για τη παραγωγή θερμότητος ή/και ηλεκτρικής ενέργειας.

* Κατά τη συμπίεση των στερεών απορριμάτων παράγονται “ζουμιά”, τα οποία μπορούν να διεισδύσουν στο υπέδαφος και να προκαλέσουν ρύπανση των υπόγειων υδροφορέων. Για το λόγο αυτό όταν διαμορφώνεται ο χώρος της υγειονομικής ταφής των στερεών απορριμάτων, στο έδαφος εναποτίθεται μια αδιαπέραστη γεωμεμβράνη η οποία παρεμποδίζει τη διείσδυση των παραγόμενων υγρών στο υπέδαφος.

* Οταν κορεσθεί ο χώρος Υγειονομικής ταφής εναποτίθεται χώμα στη κορυφή και στη συνέχεια για λόγους καλλωπισμού του χώρου φυτεύονται γρασίδι ή δένδρα. Υπάρχουν χώροι υγειονομικής ταφής απορριμάτων επί των οποίων δημιουργούνται πάρκα αναψυχής ή γήπεδα γκόλφ.

* Η λιπασματοποίηση των στερεών απορριμάτων περιλαμβάνει τη μετατροπή του οργανικού μέρους τους σε χρήσιμο εδαφοβελτιωτικό. Η διαδικασία αυτή γίνεται με τη βοήθεια των μικροοργανισμών. Το παραγόμενο εδαφοβελτιωτικό μπορεί να χρησιμοποιηθεί στη γεωργία.

* Η καύση των στερεών απορριμάτων περιλαμβάνει τη καύση τους σε υψηλές θερμοκρασίες.

Η παραγόμενη θερμότητα κατά τη καύση μπορεί να χρησιμοποιηθεί για τη παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας.

* Πριν την επεξεργασία των στερεών απορριμάτων μπορούν να ανακτηθούν διάφορα χρήσιμα υλικά όπως:

α) Το χαρτί

β) Το γυαλί

γ) Πλαστικά

δ) Μέταλλα

* Τα υλικά αυτά μπορούν να επαναχρησιμοποιηθούν όπως π.χ. το χαρτί για τη παραγωγή χαρτοπολτού και στη συνέχεια πάλι χαρτιού.

Τα υλικά αυτά που μπορούν να ανακτηθούν έχουν σημαντικό ενεργειακό περιεχόμενο.

* Ο διαχωρισμός των αστικών απορριμάτων σε διαφορετικά υλικά στη πηγή, εφαρμόζεται σε διάφορες χώρες του κόσμου. Σύμφωνα με τη τεχνική αυτή υπάρχουν διαφορετικοί κάδοι συλλογής των στερεών απορριμάτων για τα διάφορα υλικά. Τα νοικοκυριά τοποθετούν τα απορρίματα τους σε διαφορετικούς κάδους σύμφωνα με το περιεχόμενο τους. Με το τρόπο αυτό γίνεται η διαλογή των στερεών απορριμάτων στη πηγή.

* Στη χώρα μας χρησιμοποιούνται για την επεξεργασία των στερεών απορριμάτων κυρίως

- η υγειονομική ταφή

- η λιπασματοποίηση τους.

* Εξ’ άλλου στη χώρα μας μεγάλες ποσότητες χαρτιού συλλέγονται και ανακυκλώνονται σε διάφορες βιομηχανίες.

* Η ανάκτηση και η επαναχρησιμοποίηση των στερεών απορριμάτων πρέπει να επιδιώκεται γιατί συνεπάγεται.

α) Τη εξοικονόμηση ενέργειας

β) Τη εξοικονόμηση φυσικών πόρων

και είναι σύμφωνες με τη στρατηγική της αειφόρου ανάπτυξης.

ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ ΑΣΤΙΚΩΝ ΛΥΜΑΤΩΝ 

·   Οι εγκαταστάσεις επεξεργασίας των αστικών λυμάτων (ΕΕΑΛ) είναι εργοστάσια που επεξεργάζονται τα αστικά λύματα, στοχεύοντας στη μείωση του ρυπαντικού τους φορτίου ούτως ώστε να διατεθούν ασφαλώς στον αποδέκτη (έδαφος, θάλασσα, λίμνη ή ποτάμι).

·   Η επεξεργασία των αστικών λυμάτων γίνεται κυρίως με τη βοήθεια μικροοργανισμών που αναπτύσσονται παρουσία οξυγόνου (αερόβια)

·   Στην εγκατάσταση επεξεργασίας  αστικών λυμάτων ορισμένοι ρύποι απομακρύνονται με φυσικές διεργασίες (καθίζηση), ενώ τα λύματα σε κάποιο στάδιο υφίστανται και χημική επεξεργασία (απολύμανση).

·   Για την επεξεργασία των αστικών λυμάτων χρησιμοποιούνται διάφορες τεχνολογίες εκ των οποίων η πιο διαδεδομένη στη χώρα μας είναι η τεχνολογία της ενεργού ιλύος.

·   Σε μια ΕΕΑΛ, η πρώτη ύλη είναι τα ανεπεξέργαστα λύματα, και  προϊόντα τα επεξεργασμένα λύματα, ή ιλύς (λάσπη) και πιθανώς το βιοαέριο.

·   Στα επεξεργασμένα λύματα στην έξοδο της ΕΕΑΛ, τα λύματα έχουν χαμηλό ρυπαντικό φορτίο, (περίπου το 5-10% του αρχικού) BOD₅  =20-30 PPM, χαμηλή συγκέντρωση μικροοργανισμών, και χαμηλή συγκέντρωση Αζώτου (Ν) και φωσφόρου (Ρ).

·   Τα παραγόμενα επεξεργασμένα λύματα μπορούν υπό ορισμένες προϋποθέσεις να διατεθούν για άρδευση (γεωργικών ή δασικών εκτάσεων καθώς και κοινοχρήστων χώρων), ενώ επειδή περιέχουν ποσότητες Ν και Ρ έχουν και λιπασματική αξία.

·   Η παραγόμενη λάσπη μπορεί να χρησιμοποιηθεί και αυτή στη γεωργία σαν εδαφοβελτιωτικό υπό ορισμένες προϋποθέσεις. Εναλλακτικά μπορεί να διατεθεί για καύση ή σε χώρους Υγειονομικής ταφής στερεών απορριμμάτων.

·   Σε σχετικά μεγάλες ΕΕΑΛ (ισοδύναμος πληθυσμός άνω των 100.000 κατοίκων) η παραγόμενη λάσπη μπορεί να χρησιμοποιηθεί με αναερόβια χώνευση για την παραγωγή βιοαερίου. Το βιοαέριο έχει κύρια συστατικά το CH₄ και το CO₂ και μπορεί να χρησιμοποιηθεί για παραγωγή θερμικής ή / και ηλεκτρικής ενέργειας.

·   Οι μέθοδοι επεξεργασίας της παραγόμενης λάσπης στις εγκαταστάσεις επεξεργασίας αστικών λυμάτων είναι:

α) η αναερόβια χώνευση

β) η ξήρανση της σε κλίνες ξήρανσης

γ) η αφυδάτωση της σε φιλτρόπρεσσες

·   Η παροχή των ακαθάρτων λυμάτων ποικίλει ανάλογα με το βιοτικό επίπεδο και τις καταναλωτικές συνήθειες μιας κοινωνίας και κυμαίνεται σε 200-250 λτ / άτομο και ημέρα.

Η παροχή  των ακαθάρτων λυμάτων στην είσοδο της εγκατάστασης επεξεργασίας κυμαίνεται ανάλογα με την ώρα της ημέρας.

·   Μια τυπική ΕΕΑΛ περιλαμβάνει τα εξής στάδια:

α) τμήμα προκαθαρισμού των λυμάτων

β) δεξαμενή πρωτοβάθμιας καθίζησης λυμάτων

γ) δεξαμενή αερισμού λυμάτων

δ) δεξαμενή δευτεροβάθμιας καθίζησης λυμάτων

ε) δεξαμενή χλωρίωσης λυμάτων

στ) σύστημα προκατεργασίας της λάσπης

ζ) σύστημα επεξεργασίας της λάσπης με αναερόβια χώνευση ( όχι πάντα ) και αφυδάτωση

η) σύστημα διάθεσης των επεξεργασμένων λυμάτων στον αποδέκτη.

·   Οι μέσοι χρόνοι παραμονής των λυμάτων στις δεξαμενές επεξεργασίας μιας τυπικής ΕΕΑΛ είναι:

-         δεξαμενή Α’ καθίζησης 2-3 ώρες

-         δεξαμενή αερισμού ποικίλει, ενδεικτικά 7-10 ώρες

-         δεξαμενή Β’ καθίζησης 2-3 ώρες

-         δεξαμενή χλωρίωσης 0,5 ώρα

-         δεξαμενή αναερόβιας χώνευσης της λάσπης 20 ημέρες 

·   Στη δεξαμενή αερισμού γίνεται έντονος αερισμός των λυμάτων και διασφαλίζεται ότι η συγκέντρωση οξυγόνου στη δεξαμενή αυτή δεν θα κατέλθει κάτω από 2ppm, για να μην διαταραχθεί ο αερόβιος μεταβολισμός των μικροοργανισμών.

·   Εκτός από την τεχνολογία της ενεργού ιλύος στις ΕΕΑΛ, στη χώρα μας έχουν αρχίσει να κατασκευάζονται εγκαταστάσεις φυσικής επεξεργασίας των λυμάτων, όπου ο καθαρισμός επιτυγχάνεται μέσω της διέλευσής τους από ένα τεχνητό υγροβιότοπο με υδροχαρή φυτά.

·   Οι μεγάλες ΕΕΑΛ στη χώρα μας άρχισαν να κατασκευάζονται στις αρχές της δεκαετίας του ’80, και σήμερα όλες σχεδόν οι πρωτεύουσες των νομών της χώρας έχουν ΕΕΑΛ. Ταυτόχρονα κατασκευάζονται και ΕΕΑΛ στις κωμοπόλεις της χώρας και σε τουριστικές περιοχές.

·   Δεδομένου ότι μια μεγάλη ΕΕΑΛ αποτελεί ένα σύνθετο εργοστάσιο, πρέπει να γίνεται συστηματική παρακολούθηση της ποιότητας των λυμάτων, με τον εργαστηριακό έλεγχο διαφόρων παραμέτρων σε διάφορα σημεία της εγκατάστασης.

ΟΞΙΝΗ ΒΡΟΧΗ

Το νερό της βροχής υπό φυσιολογικές συνθήκες έχει pH ελαφρώς όξινο.

Οξινη βροχή ονομάζεται το φαινόμενο κατά το οποίο η βροχή έχει χαμηλότερο pH του κανονικού, δηλαδή όξινο. 
Το γεγονός αυτό οφείλεται στην παρουσία οξέων τα οποία είναι διαλυμένα στη βροχή όπως το θειϊκό οξύ (Η₂SO₄) και το νιτρικό οξύ (ΗΝΟ₃).

Η δημιουργία των οξέων αυτών οφείλεται στην ύπαρξη οξειδίων του αζώτου και του θείου στην ατμόσφαιρα και τα οποία αντιδρώντας με το νερό μετατρέπονται σε Η₂SO₄ και ΗΝΟ₃ 

Τα οξείδια του αζώτου (Νο_χ) και του θείου (SO₂) παράγονται κατά την καύση συμβατικών καυσίμων, δηλαδή άνθρακα, πετρελαίου και φυσικού αερίου. Συνεπώς τα συμβατικά καύσιμα είναι κυρίως υπεύθυνα για τη δημιουργία του φαινομένου της όξινης βροχής.

·   Το φαινόμενο της όξινης βροχής συναντάται κυρίως σε περιοχές με έντονη βιομηχανική ανάπτυξη ή αυξημένη χρήση συμβατικών καυσίμων όταν δεν λαμβάνονται μέτρα περιορισμού των αερίων εκπομπών.

Η όξινη βροχή επηρεάζει τα διάφορα οικοσυστήματα, με αποτέλεσμα ολόκληρα δάση να καταστρέφονται καθώς τα δένδρα δεν αντέχουν το όξινο pH. Επηρεάζει επίσης τα υδάτινα οικοσυστήματα όπως τις λίμνες, και τα ποτάμια ενώ δημιουργεί σημαντικά προβλήματα καταστροφής σε κτίρια καθώς αντιδρά με τα δομικά υλικά (π.χ. γυψοποίηση του μαρμάρου κτλ).

Για την αντιμετώπιση και το περιορισμό του φαινομένου της όξινης βροχής θα πρέπει να μειώνεται η συγκέντρωση αζώτου και θείου στα συμβατικά καύσιμα, ενώ θα πρέπει επίσης να χρησιμοποιούνται και κατάλληλα φίλτρα κατακράτησης των αερίων εκπομπών των οξειδίων του αζώτου και του θείου κατά την καύση των συμβατικών καυσίμων.

ΦΑΙΝΟΜΕΝΟ ΤΟΥ ΘΕΡΜΟΚΗΠΙΟΥ

Η ατμόσφαιρα της γης δρα σαν ένα πλαστικό κάλυμμα αγροτικού θερμοκηπίου εγκλωβίζοντας τις ηλιακές ακτίνες και διατηρώντας τη θερμοκρασία στην επιφάνεια του πλανήτη στα σημερινά επίπεδα. 
Εάν δεν υπήρχε η ατμόσφαιρα γύρω από το πλανήτη , η θερμοκρασία στην επιφάνεια της γης θα ήταν περίπου –40⁰C.
Ο άνθρωπος σήμερα με τις διάφορες δραστηριότητές του αλλάζει τη συγκέντρωση της ατμόσφαιρας του πλανήτη. Ετσι διαπιστώνεται αύξηση της συγκέντρωσης διαφόρων αερίων στην ατμόσφαιρα και συγκεκριμένα των:

α) CO₂ (διοξείδιο του άνθρακα)

β) CH₄ (μεθάνιο)

γ) N₂O (υποξείδιο του αζώτου)

δ) 0₃ (όζον)

ε) Χλωροφθοράνθρακες κλπ

Η αύξηση της συγκέντρωσης των αερίων αυτών στην ατμόσφαιρα του πλανήτη έχει σαν αποτέλεσμα τον εγκλωβισμό περισσότερων ηλιακών ακτίνων στην ατμόσφαιρα, και συνεπώς την αύξηση της μέσης θερμοκρασίας στην επιφάνεια της γης. Η διαδικασία αυτή ονομάζεται επίταση του φαινομένου του θερμοκηπίου, δηλαδή το φαινόμενο αυτό γίνεται πιο έντονο.

Για την επίταση του φαινομένου του θερμοκηπίου, κατά το ήμισυ είναι υπεύθυνο το CO₂, το οποίο κατά κύριο λόγο παράγεται από την καύση των ορυκτών καυσίμων (Ανθρακας, πετρέλαιο, φυσικό αέριο).

Συνεπώς κύριος υπεύθυνος για την επίταση του φαινομένου του θερμοκηπίου είναι η βιομηχανία παραγωγής ενέργειας με τη χρήση των ορυκτών καυσίμων. (Οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και η πυρηνική βιομηχανία παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας δεν δημιουργούν εκπομπές CO₂ ).

Η επίταση του φαινομένου του θερμοκηπίου αποτελεί σήμερα το σοβαρότερο περιβαλλοντικό πρόβλημα στο πλανήτη.

Η αύξηση της μέσης θερμοκρασίας στην επιφάνεια της γης δημιουργεί σημαντικές κλιματικές αλλαγές στον πλανήτη, όπως διάφορα ακραία κλιματικά φαινόμενα, λιώσιμο των πάγων στους πόλους της γης κλπ (με δυσμενείς βεβαίως οικονομικές επιπτώσεις).

Η αντιμετώπιση της επίτασης του φαινομένου του θερμοκηπίου φαίνεται σήμερα αρκετά δύσκολη, καθώς είναι σχεδόν αδύνατον  τα κράτη του πλανήτη να συμφωνήσουν στην λήψη κοινών μέτρων όπως :

α) μείωση της κατανάλωσης ορυκτών καυσίμων

β) μείωση του ρυθμού καταστροφής των δασών

γ) αύξηση της δημιουργίας νέων δασών (για την απορρόφηση CO₂ από την ατμόσφαιρα λόγω της φωτοσύνθεσης των φυτών).

ΦΥΣΙΚΟΙ ΠΟΡΟΙ ΚΑΙ ΠΟΛΕΜΙΚΕΣ ΣΥΓΚΡΟΥΣΕΙΣ  

Πολλές πολεμικές συγκρούσεις σήμερα διεξάγονται παγκοσμίως για τον έλεγχο των φυσικών πόρων. Οι πιο γνωστές είναι αυτές που σχετίζονται με τον έλεγχο των πηγών και των αποθεμάτων πετρελαίου. 

Ενας άγριος σύγχρονος πόλεμος στο Κονγκό γίνεται για το Κολτάν, ένα ορυκτό που περιέχει tantalum, ένα υλικό που αντέχει σε υψηλές θερμοκρασίες και χρησιμοποιείται στη βιομηχανία ηλεκτρονικών.

Τα δάση του Βόρνεο είναι από τα τελευταία εναπομείναντα δάση στον κόσμο, τα οποία καταστρέφονται τις τελευταίες δεκαετίες από τη ληστρική υλοτομία. Εντονες συγκρούσεις διεξάγονται μεταξύ των κυβερνητικών στρατευμάτων και των ένοπλων ιθαγενών που με απόγνωση βλέπουν τους φυσικούς τους πόρους να καταστρέφονται και έτσι να οδηγούνται στην εξαθλίωση και στη μετανάστευση.

ΠΗΓΗ

http://ape.chania.teicrete.gr/gr/files/epfp.doc.