ΚΑΠΕΤΑΝΑΚΕΙΟ

Το Καπετανάκειο Ίδρυμα ή απλώς Καπετανάκειο, πήρε το όνομά του από τον ιδρυτή του, το γιατρό Αντώνη Καπετανάκη, που άφησε με τη διαθήκη του 200.000 δραχμές σε μετρητά και όλη την ακίνητη περιουσία του για το σκοπό αυτό. Σήμερα ονομάζεται Ίδρυμα Αντωνίου και Βικτωρίας Καπετανάκη, γιατί η γυναίκα του ιδρυτή Βικτωρία, κόρη του Λυσιμάχου Καλοκαιρινού, αγωνίστηκε και εκείνη για την πραγματοποίηση της επιθυμίας του συζύγου της, παραχωρώντας στο ίδρυμα ένα επιπλέον ποσό 2.500.000 δρχ. και μέρος της προσωπικής της περιουσίας.

Ο Αντώνιος Καπετανάκης γεννήθηκε στο Καμάρι Μαλεβυζίου το 1852 αλλά μεγάλωσε στο Ηράκλειο, όπου και ολοκλήρωσε τις βασικές του σπουδές. Στη συνέχεια φοίτησε στο περίφημο Λύκειο Barth της Σμύρνης, σπούδασε Ιατρική στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και μετεκπαιδεύτηκε στο Παρίσι. Στο Ηράκλειο επέστρεψε το 1880 για να ασκήσει την ιατρική, απολαμβάνοντας τη γενική εκτίμηση για την επαγγελματική του επάρκεια (παρά τα ελάχιστα μέσα που διέθετε η επιστήμη του εκείνη την εποχή), την ευσυνειδησία και τον εξαίρετο χαρακτήρα του. Για πολλά χρόνια εργάστηκε στο Χριστιανικό Νοσοκομείο Ηρακλείου, το γνωστό ως Σπιτάλια ή Ρωμέικα Σπιτάλια (εκεί όπου σήμερα βρίσκεται το 8ο Δημοτικό σχολείο). Όπως αναφέρει ο Dr. Μανώλης Δετοράκης (εφ. Πατρίς, 9/3/1999), στις εφημερίδες της εποχής είχαν δημοσιευτεί πλήθος ευχαριστήρια για την προσφορά του σε ασθενείς, που αναφέρονταν σε εκείνον προσωπικά, ή και σε ομάδες γιατρών με τους οποίους συνεργαζόταν.

Το 1882 αρραβωνιάστηκε και στη συνέχεια παντρεύτηκε τη Βικτωρία, πρωτότοκη κόρη του Λυσιμάχου Καλοκαιρινού. Το 1902, όταν ιδρύθηκε το Πανάνειο, ο Καπετανάκις αποτέλεσε μέλος του Αδελφάτου του Νοσοκομείου. Υπήρξε επίσης δραστήριο μέλος του περίφημου Φιλεκπαιδευτικού Συλλόγου Ηρακλείου. Ενδιαφερόταν για τα κοινά και το εθνικό Ζήτημα της Κρήτης και υπήρξε επανειλημμένα εκλεγμένο μέλος  της Γενικής Συνέλευσης των Κρητών.

Πέθανε στο Ηράκλειο στις 5 Μαρτίου του 1909. Με τη διαθήκη του απέδειξε έμπρακτα τα φιλάνθρωπα αισθήματά του, αφήνοντας, όπως προαναφέρθηκε, όλη την κινητή και ακίνητη περιουσία του στη Χριστιανική Κοινότητα της πόλης, προκειμένου να ιδρυθεί φιλανθρωπικό ίδρυμα.

Αρχικά το Ίδρυμα, σύμφωνα με τη διαθήκη του ιδρυτή, προοριζόταν να είναι Πτωχοκομείο ή Ορφανοτροφείο ή άλλο παρεμφερές φιλανθρωπικό Ίδρυμα. Και πράγματι, μέχρι το 1925 αναφερόταν ως Πτωχοκομείο.

Το 1925, 17 χρόνια από το θάνατο του Αντώνη Καπετανάκι, άρχισε η πραγματοποίηση της μεγάλης επιθυμίας του. Μάλιστα, στις 12 Μαρτίου 1925,  προκηρύχθηκε εκούσιος πλειστηριασμός κτημάτων της περιουσίας του με στόχο την εξασφάλιση των απαραίτητων κεφαλαίων για την ανέγερση του Ιδρύματος. 

Οι προσπάθειες να βρεθεί κατάλληλο οικόπεδο για την ανέγερση του Ιδρύματος  κράτησαν πολλά χρόνια. Τελικά επελέγη η Ακ- Ντάμπια, ο       «Άγιος Δημήτριος» των Ενετών, προπύργιο του κύριου φρουρίου της πόλης, ανατολικά της τάφρου. Τα 3.000 τετραγωνικά μέτρα στην Ακ-Ντάμπια ανήκαν στο Δημόσιο. Στις 10 Ιουλίου 1908, μετά από  ενέργειες του Συμβούλου (Υπουργού) των Οικονομικών της Κρητικής (τότε) Πολιτείας και των βουλευτών Λεβέντη, Πασχαλίδη, Μαυραντώνη, Μαραγκάκη και Φουντουλάκη, με νόμο της Κρητικής Βουλής παραχωρήθηκαν στην χριστιανική κοινότητα του Ηρακλείου για την ανέγερση σχολείων.

Με την απόφαση αυτή της Κρητικής Πολιτείας συμφώνησε το 1923, αρκετά χρόνια μετά την ένωση της Κρήτης με την Ελλάδα, και η Επαναστατική Κυβέρνηση του Πλαστήρα. Μετά από πρόταση του τότε Νομάρχη Λυδάκι εκδόθηκε  Νομοθετικό Διάταγμα που παραχωρούσε το συγκεκριμένο οικόπεδο για την ανέγερση του Καπετανακείου Ιδρύματος. Σύμφωνα με το διάταγμα αυτό, θα παραχωρούνταν και τα περισσεύματα της Διαχείρισης Επισιτισμού της Νομαρχίας Ηρακλείου, συμπληρωματικά προς το κληροδότημα Καπετανάκη, για την κατασκευή του Ιδρύματος, με τον όρο να είναι Ορφανοτροφείο. Σ’  αυτό συνηγορούσε η εγκατάλειψη πλήθους ορφανών ήδη από τους πολέμους του 1912-1913, στα οποία προστέθηκαν και τα ορφανά των επόμενων πολέμων.

Το Δεκέμβριο του 1925 η Βικτωρία Καπετανάκι επισκέφτηκε το Μητροπολίτη Τίτο και το Νομάρχη Λυδάκι και τους δήλωσε ότι, εφόσον είχαν πια ξεπεραστεί όλα τα εμπόδια, επιθυμούσε να της παραχωρηθεί το οικόπεδο, προκειμένου να δημιουργήσει Ορφανοτροφείο Αρρένων, όπως προβλεπόταν και από τη διαθήκη του δωρητή, αφού είχε ήδη ιδρυθεί κρατικό Πτωχοκομείο. Έτσι από το 1925 και ως το 1938 το Καπετανάκειο Ίδρυμα αναφερόταν ως Ορφανοτροφείο, με επαγγελματικές και βιοτεχνικές Σχολές για την εκπαίδευση των ορφανών. Τελικά, το 1926 συμφωνήθηκε να χτιστεί το κτίριο του Ιδρύματος στην Ακ-Ντάμπια.

 Όπως αναφέρεται στις τοπικές εφημερίδες της εποχής, το Μάρτιο του 1927 η Βικτωρία Καπετανάκι αποφάσισε να προχωρήσει στην ανέγερση του Καπετανάκειου Ορφανοτροφείου Αρρένων με δικές της δαπάνες. Ανέθεσε, λοιπόν, στο γνωστό αρχιτέκτονα - μηχανικό Δημ. Κυριακό την εκπόνηση της μελέτης. Το αρχικό σχέδιο κρίθηκε ανεφάρμοστο, γιατί ήταν υπερβολικά δαπανηρό. Έτσι, τροποποιήθηκε από το μηχανικό Ιωσήφ Χατζηδάκι, ο οποίος επέβλεψε και την κατασκευή του κτιρίου. Η οικοδόμηση του Καπετανάκειου ξεκίνησε στις 23 Ιουλίου 1928 και ολοκληρώθηκε το 1938, καταλαμβάνοντας επιφάνεια 900 τ.μ.

 Την ίδια χρονιά πέθανε η Βικτωρία Καπετανάκι. Σύμφωνα με τη διαθήκη της, το κληροδότημα περιήλθε στο Δήμο Ηρακλείου. Καθώς το μεγαλύτερο μέρος των κληροδοτημάτων είχε ήδη δαπανηθεί για την ανέγερση του κτιρίου και οι πόροι που απέμεναν θεωρούνταν ανεπαρκείς για τη λειτουργία του Ορφανοτροφείου, ο Δήμος έκρινε σκόπιμο να παραχωρηθεί το κτίριο στο Υπουργείο Παιδείας, προκειμένου να στεγαστεί εκεί το Γυμνάσιο Αρρένων που δεν διέθετε στέγη. Τις απαραίτητες ενέργειες ανέλαβε ο Δήμαρχος Ηρακλείου Μηνάς Γεωργιάδης. Ο Υπουργός Παιδείας της τότε Κυβέρνησης Μεταξά αποδέχτηκε την πρόταση. Την παραχώρηση του Καπετανακείου στο Υπουργείο Παιδείας υπέγραψε εκ μέρους των συγγενών του Αντωνίου Καπετανάκι η κ. Αριστέα Κριμπά. Έτσι εκδόθηκε σχετικός αναγκαστικός νόμος, με τον οποίο μεταβιβαζόταν η κυριότητα του κτιρίου στη Σχολική Εφορεία του Γυμνασίου Ηρακλείου Κρήτης. Την αποπεράτωση του κτιρίου και τη μετατροπή του σε διδακτήριο αναλάμβανε το Δημόσιο, διαθέτοντας γι’ αυτό το σκοπό 2.500.000 δρχ. Αποφασιζόταν επίσης, να εντοιχιστεί στη μνήμη των δωρητών πλάκα με την επιγραφή «Εκπαιδευτήριο Αντ. και Βικτωρίας Καπετανάκη, το γένος Λυσιμάχου Καλοκαιρινού». Ακόμη οριζόταν να διατίθενται οι πρόσοδοι της περιουσίας του Καπετανακείου Ιδρύματος σε υποτροφίες απόρων μαθητών, κατά προτίμηση ορφανών. Τις υποτροφίες θα συνέχιζαν να παίρνουν και  κατά τις σπουδές τους στο Πανεπιστήμιο, εφόσον αρίστευαν.

 Πριν όμως  ολοκληρωθεί το κτίριο, αμέσως μετά την αποπεράτωση της τοιχοποιίας, το οίκημα κατέλαβε η στρατιωτική υπηρεσία. Από το 1938 ως το 1940  το χρησιμοποιούσε ως Φρουραρχείο και Στρατολογικό Γραφείο. Εκεί επίσης στεγάστηκε και το 603 Τάγμα Πεζικού για την ασφάλεια της πόλης.

Μετά την κατάληψη της πόλης στις 29 Μαΐου 1941, οι Γερμανοί χρησιμοποίησαν το Καπετανάκειο ως στρατόπεδο συγκέντρωσης των  αιχμαλώτων που συνέλαβαν στην περιοχή κατά τη μάχη της Κρήτης (2 Μαΐου-2 Ιουνίου 1941). Μετά την αποχώρηση των Γερμανών, στις 11 Οκτωβρίου 1944, το Καπετανάκειο χρησιμοποιήθηκε ξανά από τον ελληνικό στρατό, γιατί τα παραπήγματα στα τείχη που  χρησιμοποιούσε παλιότερα (τα οποία είχαν κατασκευαστεί από τους Άγγλους το 1900-1905) είχαν καταστραφεί κατά τη διάρκεια της Κατοχής,  όπως και οι στρατώνες των Ρουσών.

Αυτό το διάστημα (1945-48) το Γυμνάσιο Αρρένων συστεγαζόταν με  όλα τα Γυμνάσια (Εμπορική Σχολή, Γυμνάσιο Θηλέων, Νυκτερινό Γυμνάσιο) στον παλιό βενετσιάνικο ναό των Αυγουστίνων μοναχών, το ναό του Σωτήρος (San Salvatore, μετέπειτα Βαλιδέ Τζαμί), καθώς όλα τα σχολικά κτίρια είχαν κατεδαφιστεί από τους βομβαρδισμούς κατά τον πόλεμο. Στο Καπετανάκειο μεταφέρθηκε το σχολικό έτος 1948-1949.

 Το 1950-1951 διασπάστηκε σε 1ο και 2ο Γυμνάσιο Αρρένων. Αρχικά τα δύο σχολεία κατέλαβαν τη δυτική πτέρυγα του κτηρίου και συνυπήρχαν με τις στρατιωτικές υπηρεσίες που εξακολούθησαν να στεγάζονται στην ανατολική. Τελικά, το 1954-55, μετά από τριετείς  ενέργειες του Γυμνασιάρχη Μιχ. Καφετζάκη, οι στρατιωτικές υπηρεσίες εγκατέλειψαν το κτίριο. Έτσι τα δύο Γυμνάσια λειτουργούσαν πια μόνο πρωί, το 1ο Γυμνάσιο στη δυτική πτέρυγα και το 2ο στην ανατολική. Στο Καπετανάκειο  φιλοξενήθηκε από το 1952 ως το 1958 και η Σχολή Υπομηχανικών που υπαγόταν στο Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο. Εκεί επίσης στεγάστηκε και το Γυμνάσιο Θηλέων για ένα χρόνο, μετά το μεγάλο σεισμό στις 14-5-1959, ώσπου να επισκευαστεί το δικό του κτίριο, το Βαλιδέ Τζαμί.

 Στα δύο σχολεία του Καπετανάκειου φοίτησαν πλήθος Ηρακλειώτες. Οι επιτυχίες τους στις εισαγωγικές εξετάσεις για τα Πανεπιστήμια ήταν τόσο πολλές, ώστε απέκτησαν πανελλήνια φήμη. Πολλοί από τους απόφοιτους του Καπετανάκειου διακρίθηκαν στον επιστημονικό  και επιχειρηματικό τομέα στην Ελλάδα και το εξωτερικό ή αποτελούν σημαντικά στελέχη της πόλης μας σήμερα.

Στο Καπετανάκειο στεγάστηκαν αργότερα, και για πολλά χρόνια, το 1ο και 7ο Γυμνάσιο, το 1ο και 5ο Λύκειο και το Εσπερινό Γυμνάσιο. Σήμερα σ’ αυτό το κτίριο με τη μοναδική θέα και θέση, στο κέντρο της πόλης,  στεγάζονται το 1ο Γυμνάσιο και το 1ο Λύκειο, καθώς και το Εσπερινό Γυμνάσιο. Εξακολουθεί δηλαδή να επιβαρύνεται υπερβολικά, σ’ αντίθεση με τα άλλα διδακτήρια της πόλης, πράγμα που οφείλουν να αντιμετωπίσουν οι αρμόδιοι φορείς...

Ο  αείμνηστος  Αντώνιος Καπετανάκης στη διαθήκη  του όριζε να ανεγερθεi και ναός στο ίδρυμα  επ' ονόματι  του Αγ. Ιωάννη του Προδρόμου.

Η ανέγερση του ναού άρχισε το 1936. Ο θάνατος της  Βικτωρίας Καπετανάκη το  1938  άφησε το ναό  ασυμπλήρωτο.  Μετά  από πολλές  περιπέτειες ολοκληρώθηκε  και   αποδόθηκε   στη  λατρεία.  Όμως  ποτέ   δεν  εκπληρώθηκε,  ο   όρος   του  δωρητή ο  οποίος  ήθελε  να   τοποθετηθούν εντός  του  ναού,  τα  οστά  τα δικά του  και  της αειμνήστου συζύγου   του.    Από   το   1951 ο  ναός ανήκει  στην ενορία της  Αναλήψεως του Σωτήρος.

ΠΗΓΗ

http://1lyk-irakl.ira.sch.gr/history.html