El Greco: The Cretan Years

«Δ. Θεοτοκόπουλος: τα χρόνια στην Κρήτη (El Greco: The Cretan Years)»

2014: έτος Greco Το 2014, 400 χρόνια από το θάνατο του Δομήνικου Θεοτοκόπουλου (El Greco), έχει κηρυχθεί από την ελληνική πολιτεία ως έτος Greco. Στην Ελλάδα, αλλά και σε όλο τον κόσμο, περισσότερο στην Ισπανία όπου έζησε το μεγαλύτερο μέρος της ζωής του, διοργανώνονται για αυτήν την επέτειο μεγάλες εκθέσεις και συνέδρια, και πραγματοποιούνται ποικίλες εκδηλώσεις αφιερωμένες στον μεγάλο ζωγράφο. 

«Ο Δομήνικος Θεοτοκόπουλος μεταξύ Βενετίας και Ρώμης.» Περιοδική έκθεση στοΙστορικό Μουσείο Κρήτης και στο Μουσείο Μπενάκη. Ο κύκλος των ελληνικών εκθέσεων ξεκινά στη γενέτειρα του Δομήνικου Θεοτοκόπουλου, την Κρήτη. Στο Ηράκλειο, στο Ιστορικό Μουσείο Κρήτης θα παρουσιαστεί, από τις 21 Ιουνίου ως τις 25 Οκτωβρίου 2014, η έκθεση με τίτλο Ο Δομήνικος Θεοτοκόπουλος μεταξύ Βενετίας και Ρώμης, που συνδιοργανώνεται με το Μουσείο Μπενάκη.Ο Δομήνικος Θεοτοκόπουλος, από πολύ νεαρή ηλικία, διακρίθηκε ως ζωγράφος του Βενετσιάνικου Χάνδακα (σημερινό Ηράκλειο), στην εποχή της ακμής της Κρητικής Σχολής ζωγραφικής. Με αυτά τα εφόδια ο νεαρός κρητικός φεύγει το 1567 για την μητρόπολη Βενετία, όπου συμμετέχει στο εργαστήριο του διάσημου Τισιανού. Το 1570 μετακινείται στη Ρώμη, όπου μένει τουλάχιστον μέχρι το 1573. Το 1577 εγκαθίσταται στο Τολέδο, όπου και παραμένει ως το τέλος της ζωής του. Τότε δημιουργεί και τα σημαντικότερα έργα του.Η έκθεση του Ιστορικού Μουσείου Κρήτης είναι αφιερωμένη στην ιταλική περίοδο του καλλιτέχνη. 

Mε επίκεντρο τους δύο πίνακές του που εκτίθενται μόνιμα στο Ιστορικό Μουσείο Κρήτης, την Άποψη του Όρους και της Μονής Σινά (1570 περίπου, ανήκει στα Ιδρύματα Ανδρέα & Μαρίας Καλοκαιρινού)

και την Βάπτιση του Χριστού (περίπου 1569, ανήκει στον Δήμο Ηρακλείου),

αναπλάθεται ο ευρύτερος καλλιτεχνικός περίγυρος. Εκτίθενται σχετικά έργα από την κρητική αγιογραφία του 16ου αιώνα αλλά και έργα δυτικών καλλιτεχνών με παρόμοια θεματολογία. Παράλληλα, αναπλάθεται και ο ανθρώπινος περίγυρος γύρω από τον Θεοτοκόπουλο, οι επιφανείς υποστηρικτές του, και οι σημαντικοί καλλιτέχνες με τους οποίους συνδέθηκε κατά την παραμονή του στην Ιταλία, σε μια εποχή όπου η αναγνώριση, στήριξη και προστασία από προβεβλημένες προσωπικότητες ήταν απαραίτητη για την επιβίωση και την ανάδειξη των καλλιτεχνών. Τα ιστορικά πρόσωπα που παρουσιάζονται στην έκθεση είναι ο ισχυρός καρδινάλιοςAlessandro Farnese, στο παλάτι του οποίου στη Ρώμη φιλοξενήθηκε ο Greco επί δύο χρόνια, ο βιβλιοθηκάριός του Fulvio Orsini και ο διάσημος μινιατουρίστας Giulio Clovio, που σε επιστολή του προς τον καρδινάλιο Farnese χαρακτήριζε τον Θεοτοκόπουλο «σπάνια περίπτωση για τη ζωγραφική».Στην έκθεση παρουσιάζονται σημαντικά έργα, ζωγραφικά και χαρακτικά, από ξένα και ελληνικά μουσεία και ιδιωτικές συλλογές:

Galleria Uffizi (Φλωρεντία),

 Pinacoteca Vaticana (Ρώμη), 

Münchner Stadtmuseum (Μόναχο),

 Kupferstichkabinett (Βερολίνο),

 IstitutoNazionale per la Grafica (Ρώμη),

  Μουσείο Μπενάκη,  

Βυζαντινό και ΧριστιανικόΜουσείο, 

Γεννάδειος Βιβλιοθήκη, 

 Ζωσιμαία Βιβλιοθήκη, 

Ιερά Αρχιεπισκοπή Κρήτης, 

 Συλλογή Μαριάννας Λάτση. 

Ανάμεσα τους πρόκειται να εκτεθούν για πρώτη φορά στην Ελλάδα.Η Προσκύνηση των Ποιμένων του Greco από το Agnes Etherington Art Center (Kingston, Ontario, Καναδάς),

η Προσωπογραφία του Giulio Clovio της Sofonisba Anguissola από τη συλλογή Malgeri-Zeri (Ρώμη), καθώς και μια , αγνώστου καλλιτέχνη, από τις Συλλογές του Μουσείου Uffizi (Φλωρεντία). Πλούσιο αρχειακό υλικό, βιβλία και ντοκουμέντα ολοκληρώνουν την έκθεση... Μετά την παρουσιάσή της στο Ιστορικό Μουσείο Κρήτης, η έκθεση θα παρουσιαστεί στο Μουσείο Μπενάκη, στην οδό Πειραιώς, από 20 Νοεμβρίου 2014 ως 1 Μαρτίου 2015.Τα εγκαίνια της έκθεσης στο Ιστορικό Μουσείο έγιναν την Παρασκευή 20 Ιουνίου 2014,  από την πρόεδρο της Οργανωτικής Επιτροπής του έτους Greco 2014 κυρία Λίνα Μενδώνη, Γενική Γραμματέα του Υπουργείου Πολιτισμού, παρουσία του πρέσβυ της Ισπανίας στην Ελλάδα κ. Alfonso Lucini Mateo... Η είσοδος στην περιοδική έκθεση  Ο Δ. Θεοτοκόπουλος μεταξύ Βενετίας και Ρώμης όπως και στις εργασίες του διεθνούς επιστημονικού συμποσίου El Greco: The Cretan Years θα είναι ελεύθερη 

 Διεθνές Επιστημονικό Συμπόσιο Δ. Θεοτοκόπουλος: τα χρόνια στην Κρήτη (El Greco: The Cretan Years)  στη Βασιλική του Αγίου Μάρκου και στο Ιστορικό Μουσείο Κρήτης, στο Ηράκλειο,   21 - 23 Ιουνίου 2014, σε συνδιοργάνωση της Περιφέρειας Κρήτης, του Δήμου Ηρακλείου και της Εταιρίας Κρητικών Ιστορικών Μελετών. Αντικείμενο του Συμποσίου αποτελεί η λιγότερο διερευνημένη περίοδος της πρώτης διαμόρφωσης και της δραστηριότητας του Δομήνικου Θεοτοκόπουλου στην ενετική Candia, στο πλαίσιο της μεταβυζαντινής ζωγραφικής. Συμμετέχουν κορυφαίοι μελετητές του μεγάλου ζωγράφου από την Ισπανία, το Ηνωμένο Βασίλειο, τον Καναδά, τη Γερμανία, την Τσεχία, την Ιαπωνία, την Κύπρο και την Ελλάδα. Την επιστημονική επιτροπή του Συμποσίου αποτελούν οι Νίκος Χατζηνικολάου, ομότιμος καθηγητής Ιστορίας της Τέχνης του Πανεπιστημίου Κρήτης, Μαρία Κωνσταντουδάκη, καθηγήτρια Βυζαντινής Αρχαιολογίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και Παναγιώτης Ιωάννου, επίκουρος καθηγητής Ιστορίας της Τέχνης στο Πανεπιστήμιο Κρήτης. Γλώσσες του συνεδρίου είναι τα αγγλικά, τα ελληνικά και τα ισπανικά. Θα υπάρχει άμεση διερμηνεία από τα αγγλικά και τα ισπανικά προς τα ελληνικά, καθώς και από τα ελληνικά προς τα αγγλικά. Το συνέδριο θα μεταδίδεται σε live streaming από την ιστοσελίδα του Ιστορικού Μουσείου Κρήτης, με τη φροντίδα του Κέντρου Επικοινωνιών και Δικτύων του Πανεπιστημίου Κρήτης. Η έναρξη του Συμποσίου θα γίνει το Σάββατο 21 Ιουνίου 2014, ώρα 10.00, στη Βασιλική του Αγίου Μάρκου.

Το Ιστορικό Μουσείο Κρήτης εγκαινιάζει κύκλο εκθέσεων El Greco 
Από το Ηράκλειο της Κρήτης, τη γενέτειρα του Δομήνικου Θεοτοκόπουλου, ξεκινά ο ελληνικός κύκλος εκθέσεων, που πραγματοποιούνται στο πλαίσιο της κήρυξης του 2014 ως Έτους El Greco με αφορμή τη συμπλήρωση 400 χρόνων από τον θάνατο του κορυφαίου ζωγράφου. Από το Ηράκλειο της Κρήτης, τη γενέτειρα του Δομήνικου Θεοτοκόπουλου, ξεκινά ο ελληνικός κύκλος εκθέσεων, που πραγματοποιούνται στο πλαίσιο της κήρυξης του 2014 ως Έτους El Greco με αφορμή τη συμπλήρωση 400 χρόνων από τον θάνατο του κορυφαίου ζωγράφου. Συγκεκριμένα, την Παρασκευή 20 Ιουνίου, στο Ιστορικό Μουσείο Κρήτης εγκαινιάζεται η έκθεση «Ο Δομήνικος Θεοτοκόπουλος μεταξύ Βενετίας και Ρώμης» η οποία είναι αφιερωμένη στην ιταλική περίοδο του καλλιτέχνη. Η διάρκειά της είναι ως τις 25 Οκτωβρίου, ενώ από τις 21 Νοεμβρίου 2014 ως και την 1η Μαρτίου του 2015 η έκθεση θα μεταφερθεί στο Μουσείο Μπενάκη, που τη συνδιοργανώνει μαζί με το κρητικό μουσείο. Αντίστοιχες εκδηλώσεις θα πραγματοποιηθούν και αλλού, όπως στην Εθνική Πινακοθήκη, στο Μουσείο Άλεξ Μυλωνά-Μακεδονικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, καθώς και στο Βυζαντινό &Χριστιανικό Μουσείο, του οποίου η έκθεση με τίτλο «Ο Δομήνικος Θεοτοκόπουλος πριν από τον El Greco» πήρε χτες τη σύμφωνη γνώμη των μελών του Κεντρικού Αρχαιολογικού Συμβουλίου. Η εκδήλωση στο αθηναϊκό μουσείο έχει επίκεντρο την επίδραση που άσκησε το κοινωνικό και καλλιτεχνικό περιβάλλον της Κρήτης στη διαμόρφωση της προσωπικότητας του καλλιτέχνη. Θα διαρκέσει από 19 Νοεμβρίου 2014 έως 31 Μαρτίου 2015 και θα εμπλουτιστεί με μια σειρά έργων από Εφορείες Αρχαιοτήτων και Δημόσια Αρχαιολογικά Μουσεία. Μεταξύ αυτών ένας θησαυρός νομισμάτων από το αρχαιολογικό μουσείο Ηρακλείου, ένα μετάλλιο για τη Ναυμαχία της Ναυπάκτου από το αρχαιολογικό μουσείο Ρεθύμνου, η εικόνα του ζωγράφου Γεωργίου Κλόντζα (επίσης από τον Χάνδακα της Κρήτης) με θέμα την Κοίμηση της Θεοτόκου (δεύτερο μισό του 16ου αιώνα) από το μητροπολιτικό παρεκκλήσι του Ευαγγελισμού τής Παναγίας στην Κω, πλάκες από ταφικά μνημεία, πινάκια κ.α.Η έκθεση διαρθρώνεται σε τρεις ενότητες, που καλύπτουν χρονικά το δεύτερο μισό του 16ου αιώνα και γεωγραφικά την περιοχή της Κρήτης και της ευρύτερης ανατολικής Μεσογείου. Εξελίσσεται σπονδυλωτά σε όλους τους διαθέσιμους χώρους περιοδικών εκθέσεων του Μουσείου, με την πρώτη ενότητα, που φέρει τίτλο «H εικόνα της Κοινωνίας» να χωρίζεται σε τρεις μικρότερες: στην «Κρήτη της Βενετίας» με αναφορές στο Βασίλειο της Κρήτης, στους δρόμους του εμπορίου, στη ναυμαχία της Ναυπάκτου και στην στρατιωτική ισχύ, στην «Ύπαιθρο» που αναφέρεται στους πάροικους, τα χωριά και τους ναούς της υπαίθρου, τους φεουδάρχες και τις μονές και, τέλος, στην «Πόλη» που εστιάζει στην οχύρωση των πόλεων, το αστικό τοπίο, τη χρονογραφία του Γεωργίου Κλόντζα, τα μοναστικά τάγματα, τη θρησκεία, την αντιμεταρρύθμιση, τις κοινωνικές διαφορές, την οικοτεχνία, το χρήμα κλπ. Η δεύτερη ενότητα έχει τίτλο «Λογιοσύνη και παραγωγή εικόνων» και θα ασχοληθεί με θέματα όπως η λογιοσύνη, η αγορά των εικόνων, τα εργαστήρια και οι ζωγράφοι, ενώ στην τρίτη ενότητα με τίτλο «Οι εικόνες» θα παρουσιαστούν οι εικόνες του Δομήνικου Θεοτοκόπουλου «ο Ευαγγελιστής Λουκάς» και «Η Προσκύνηση των Μάγων» από το Μουσείο Μπενάκη, «Η Κοίμηση της Θεοτόκου» από τη Μητρόπολη Σύρου, «Ο Άγιος Ιάκωβος προσκυνητής» από το Μουσείο Santa Cruz στο Τολέδο, «Ο Άγιος Ιωάννης Πρόδρομος» από το Μουσείο Καλών Τεχνών της Βαλένθια και «Ο Άγιος Φραγκίσκος και φρα Λεόνε» από την Πινακοθήκη της Μπρέρα στο Μιλάνο. Η έκθεση θα πλαισιωθεί επίσης με 24 έργα από πολιτιστικούς φορείς της Ιταλίας, της Ισπανίας, της Αυστρίας και από τον Ναό των Αγίων Αρχαγγέλων στο Σαράγεβο.