Η Επανάσταση του Δασκαλογιαννη 1770 (Η σπίθα που κατέκαυσε την τουρκιά στην Κρήτη)

Εκατό χρόνια μετά την οριστική επικράτηση των Τούρκων στην Κρήτη, ο χριστιανικός λαός του νησιού εστέναζε κάτω από το πέλμα του πιο βάρβαρου κατακτητή. Το θεόκτιστο τείχος που λέγεται Λευκά Όρη, το άγονο της επαρχίας Σφακίων και ο πολεμικός χαρακτήρας των Σφακιανών εκρατούσανε σε απόσταση τους κατακτητές και η επαρχία αυτή αποτελούσε μια χωριστή γεωγραφική μα και πολιτική ενότητα.Ποτέ δεν κατοίκησε κατάκτητής στα Σφακιά και ποτέ δεν εδρεύανε υπηρεσίες κατακτητών σ' αυτό τον τόπο.
Επειδή δεν υπήρχε εξουσία κρατική, οι προύχοντες με τους καπεταναίους της επαρχίας εψήφιζαν δικούς τους τοπικούς νόμους.
Επειδή ήτανε το μόνο μέρος της Κρήτης που δεν ελέγχετο από τον κατακτητή και το μόνο μέρος που δεν έφτανε το δηλητηριώδες βλέμμα του εχθρού, αναπτύχθηκε στα Σφακιά ναυτιλία και εμπόριο και ήτανε παράλληλα εκεί η πιο άγονη μα και η πιο πλούσια επαρχία, διότι επί πλέον δεν πληρώνανε μέχρι τότε στα Σφακιά χαράτζια και τζερεμιά. Δεν αισθανόταν όμως άνετα οι Σφακιανοί, αφού οι αδελφοί τους στην άλλη Κρήτη υψίσταντο τρομερά βασανιστήρια και ταπεινώσεις και αφού στα κορμιά των ραγιάδων εδοκίμαζαν οι Αγαρηνοί τα όπλα τους και τη σκοπευτική τους ικανότητα. Εκεινά τα χρόνια εζούσε στην Ανώπολη των Σφακίων ένας μεγάλος άρχοντας. Ηταν γιος του Βλαχαντρουλή, μα επειδή ήξερε πολλα γράμματα ακούγετο Δασκαλογιάννης και γι' αυτό το όνομα επέρασε στην ιστορία αυτός και η επανάσταση της οποίας ήτανε εμπνευστής, οργανωτής, αρχηγός και ο κύριος χρηματοδότης. Είχε 4 τρικάταρτα καράβια και διέσχιζε τη Μεσόγειο και τη Μαύρη θάλασσα. Ήτανε εφοπλιστής εκείνης της εποχής. Ήξερε ιταλικά, ρωσικά, και σε καλό βαθμό ισπανικά.

Έβλεπε ότι οι Αγαρηνοί τους αχαμνούς χριστιανούς εξισλαμίζανε και τους ζωηρούς άντρες τους σκοτώνανε και έλεγε ότι στις αμέσως επόμενες δεκαετίες αν δεν αντιδράσουμε δυναμικά θα πάψει να υπάρχει στην Κρήτη εθνικό φρόνημα και εθνική συνείδηση.
Στην Τεριέστη εσυναντήθηκε το 1769 ο Δασκαλογιάννης με τους Αλέξιο και Θεόδωρο Ορλώφ, ναύαρχους της Ρωσίας στη Μεσόγειο και τον παροτρύνανε να ξεσηκώσει επανάσταση στην Κρήτη και θα έχει την αμέριστον συμπαράστασή τους και του δηλώσανε ότι μιλούνε για λογαρισμό της αυτοκράτειρας Μεγάλης Αικατερίνης. Ήτανε σε εμπόλεμον κατάσταση η Ρωσία με την Τουρκία από το 1768 και θέλανε να προκαλέσουνε αντιπερισπασμό. Μάλιστα όταν ο αδελφός του Δασκαλογιάννη Παύλος εσυνάντησε τους Ορλώφ στην Πάρο του είπανε να χτυπήσουνε οι Κρήτες μια μια τις πόλεις κι όταν θα χτυπούνε οι Κρήτες από τη στεριά, θα χτυπούνε και τα ρωσικά καράβια από τη θάλασσα με τα κανόνια τους.Ήρθε στα Σφακιά ο Δασκαλογιάννης και είπε τις σκέψεις του και τις απόψεις του, που όλοι τις άκουσαν με ενθουσιασμό, εκτός από τον θείο του, τον συνετό και διορατικό Πρωτόπαπα.
"... Λέει του ο Πρωτόπαπας "Δάσκαλε ίντα λογιάζεις; θα τα σκλαβώσεις τα Σφακιά μ' αυτά που λογαριάζεις. Κι άνεν το μάθει ο βασιλιάς, στρατό θα μασε φέρει να δίδομε δοσίματα, σαν και στα Κάτω μέρη. Να δίδομε δοσίματα χαράτζια κάθε χρόνο, ποιοι δεν πλερώνουν τζερεμια; Οι Σφακιανοί είναι μόνο".
Μα λέει ο Δασκαλογιάννης: " 
Ο Μόσκοβις αγλήγορα καράβια θε να μπέψει τσοι σκλαβωμένους χριστιανούς για να τσοι ξεμιστέψει".
Και αντιλέγει ο Πρωτόπαπας:
"Ώστε να 'ρθουν τα κάτεργα κι ο Μόσκοβις να φτάξει δεν θα 'χει σπίτι Σφακιανός εις τα Σφακιά να κάτσει".
Αφού δεν εισακούστηκε η γνώμη του Πρωτόπαπα, αυτός πρώτος και καλύτερος εμπήκε και στη μάχη. Ο Δασκαλογιάννης έστειλε αγγελιοφόρους στις άλλες επαρχίες της Κρήτης και ζητούσε τη γνώμη τους και τη συμπαράσταση τους όπου του υποσχέθηκαν συμμετοχή. Επικοινώνησε με τους παράγοντες του Μωριά, τον Μπενάκη και τον Μαυρομιχάλη και με τον λοχαγό του ρωσικού στρατού Παπάζογλου που ήρθε επί τούτου. Ητανε αισιόδοξος ο Δασκαλογιάννης από τις επαφές του και διαρκούντος του 1769 έφερε ένα πλοίο του φορτωμένο πολεμοφόδια στα Σφακιά. 
"... Μα ήρθανε πάλι γράμματα εις του Δασκαλογιάννη πως εσηκώθην ο Μωριάς κ' η Ρούμελη κ' η Μάνη. Κι εκείνος βγάνει τη γραφή απού’ρθεν από πάνω πως εσήκωσαν οι Ρωμιοί πόλεμο με σουλτάνο. Κι απής των τ' αποδιάβασεν ο δάσκαλος ρωτά τσοι, να πουν κι αυτοί τη γνώμη των κ' ίντα βουλή να πιάσει"
.Και παίρνει την απάντηση: 
"Μα εμείς ήμεσταν έτοιμοι στον πόλεμο να μπούμε, την Κρήτη δίχως βάσανα γρήγορα να τη δούμε...
 "Επροπαρασκευάζετο ο Δασκαλογιάννης για πόλεμο και εσυγκέντρωνε πολεμοφόδια και αρχές Απριλίου του 1770 εκατέβηκε με τους επαναστάτες του στην Κράπη και ενημερώνει και τον σουλτάνο: 
"... Πιάνει βουλώνει μια γραφή μπέμπει την του σουλτάνο να ξεσηκώσει την Τουρκιά απού την Κρήτη απάνω. Και να σηκώσει την Τουρκιά κι απού τα τρία κάστρη γη θα του κάμει πόλεμο κι ούλα θα τα χαλάσει...".
Άρχισε να περιορίζεται η αισιοδοξία του Δασκαλογιάννη όταν είδε την απουσία της Κρήτης μα ήλπιζε στην συμπαράσταση της Ρωσίας. Μόνο ο Καπετάνιος Σταμάτης Μπασιάς από το Πανωχώρι Σελίνου, αυτός ο φλογερός και γενναίος πατριώτης, με τους γενναίους Σελινιώτες του, που συμπληρώνουνταν ακόμα από λίγους Κισαμίτες και Κυδωνιάτες ήρθανε στην οργανωμένη ομάδα να συμπαρασταθούνε και να συνθυσιαστούνε με τους Σφακιανούς. Από τις άλλες όμορες επαρχίες ήτανε μεμονωμένα παλληκάρια που επολέμησαν γενναία υπό τις διαταγές Σφακιανών καπεταναίων. Ήτανε ακόμα ο Περοδάσκαλος από το Σπανιάκο με τον αδελφό του Ιάκωβο και λίγους άλλους άντρες. Στην Αράδενα εσκοτωθήκανε δυο Αγιοβασιλιώτες. Ήτανε άντρες και από το Αμάρι. Εισβάλανε οι Σφακιανοί στις γειτονικές επαρχίες και σκοτώνανε τους Τούρκους και ελεηλατούσανε τις περιουσίες τους.
"... Εδιαγουμίσαν τα χωριά και κάνουν κελεπίρια, παίρνουνε βούγια και σφαχτά και ρούχα και μπακίρια. Οι Τούρκοι διαγουμίζουνται, στα κάστρα κουβαλιούνται κι όσοι επομείνα στα χωριά εις τα κονάκια κλειούνται...
"Μα και ο σουλτάνος δίνει διαταγές:
"Τ' ασκέρια να χαζιερευτού να κατεβώ στην Κρήτη, να βγούνε απάνω στα Σφακιά να μην αφήσου σπίτι. Και παραγγέρνει του πασά απού ήτο σερασκέρης "Ούλους τσοι πρώτους των Σφακιών δεμένους να τσοι φέρεις".

      Ο Δασκαλογιάννης επήρε τους επαναστάτες του και επήγε στη Μαλάξα και στρατοπέδεψε και αγνάντευε στο πέλαγος για να δει τον ρωσικό στόλο, αυτόν που δεν ήρθε ποτέ. Αφού αποφασιστήκανε πως δεν έρχεται ο ρωσικός στόλος εγυρίσανε στην Κράπη και εκεί σε λίγες μέρες τους χτύπησε 15.000 τουρκικός στρατός ενώ αυτοί ήτανε 2.000. Αντισταθήκανε γενναία μα λόγω της αριθμητικής υπεροχής του εχθρού, και όταν περάσανε 6.000 Τούρκοι από τον Δοκαρόπορο, φοβούμενοι ότι θα τους περικυκλώσουνε, άρχισαν να υποχωρούνε. Μέχρι να περάσουνε του Κατρέ τον Λαγκό οι Τούρκοι είχανε 800 νεκρούς και οι επαναστάτες 70. Όταν οι Τούρκοι εχτύπησαν και από το μέρος του Καλλικράτη επήγε από εκεί να κρατήσει άμυνα ο Γιωργακομάρκος με τους Καλλικρατιανούς και ο Μπουρμπαχοστρατής με τους μισούς Ασφενδιώτες. Ο άλλος αρχηγός των Ασφεδιωτών, ο Νικόλαος Δεληγιαννάκης, εμάχετο από το Ξυλόδεμα με τον Δασκαλογιάννη, με άλλα σφακιανά μπαϊράκια και με τον Σταμάτη Μπασιά και τους Σελινιώτες του. Οι Σφακιανοί αντιστέκονταν απεγνωσμένα, μα όπως ήτανε φυσικό υποχωρούσανε σιγά - σιγά. Στον Πάνω Πορόλαγκο, στην Ίμπρο κρατήσανε άμυνα δύο μέρες. Εκεί εσκοτωθήκανε 800 Τούρκοι και 300 επαναστάτες. Όμως και από εκεί υποχωρήσανε και οι Τούρκοι πιάσανε τα παραλιακά χωριά 
."... Καίσιν αγόρια και γιαλιές και Βουβαδοβρασκάδες, πολύ κακό το πάθετε καημένες Κομητάδες. Σάββατο μέρα εφτάξασι στου Μπρος Γιαλού τα όρια. Η γης κι ο κόσμος έτρεμεν από τα μοιρολόγια...".
 Στη συνέχεια οι Τούρκοι εβγήκανε στην Ανώπολη, στην καρδιά της επανάστασης. Οι Σφακιανοί με μόνους συμπαραστάτες τους γενναίους Σελινιώτες, εμάχονταν προστεύοντας και τα γυναικόπαιδα. Σε λίγο εφτάσανε ακόμα 6000 Τούρκοι όπου αναμειχτήκανε με τους επαναστάτες και η μάχη εσυνεχίστηκε με τα μαχαίρια. Σ' αυτή τη μάχη ετραυματίστηκε βαριά ο Σταμάτης Μπασιάς και οι άντρες του τον μεταφέρανε σε παρακείμενο σπήλιο στο φαράγγι που εκβάλλει στην Ιλιγγα όπου εκεί εξέπνευσε. Από τότε ακούγεται εκεί "του Μπασιά το Σπηλιάρι". Εσκοτωθήκανε και πολλοί από τους άντρες του. Ο Δασκαλογιάννης, αφού είδε πως είχε χαθεί το παν, για να σταματήσει το μακελειό σε βάρος των Σφακιανών επαρουσιάστηκε στον πασά ενώ ήξερε σίγουρα ότι θα πεθάνει.Στην ανάκριση ο πασάς είπε του Δασκαλογιάννη:
"... Οι Σφακιανοί δοσίματα, χαράτζια δεν εδίδα, πες μου ίντα ταν αφορμή κι έπεσες στην παγίδα;"
Και του απάντησε:"..
Εγώ κι αν είμαι Σφακιανός, παιδί της Κρήτης είμαι, και να θωρώ τσι Χριστιανούς στα βάσανα πονεί με. Γιατί και τσ' άλλους Χριστιανούς, απού νιε στου σουλτάνο δεν τσ' έχετε για τίβοτσι στον κόσμο τον απάνω. Γι’αυτό και εγώ αποφάσισα την Κρήτη να σηκώσω και απού τα χέρια των Τουρκώ να την ελευτερώσω...". 

Την 17 Ιουνίου 1771 εγδάρανε ζωντανό τον Δασκαλογιάννη οι Τούρκοι, λουρίδες κόβανε τις σάρκες του και τις πετούσανε και του είχανε ένα καθρέφτη μπροστά και του λέγανε: "Είδες καπετάνιο πως σου πηγαίνουνε τα κόκκινα;". Τον αδελφό του Νικολάκη τον φέρανε δεμένο να παρακολουθήσει τη σκηνή και ο άνθρωπος δεν άντεξε και παραφρόνησε.

ΠΗΓΗ http://bassiafa.blogspot.com/

Ο Ιστορικός Ι. Μουρέλος στην Ιστορία της Κρήτης τόμος Α’ σελ. 340 γράφει: «εμείς οι άλλοι οφείλομεν ευγνωμοσύνη στο λαό των Σφακίων που τόσες φορές εθυσιάστηκε για τους άλλους. Γιατί δεν πρέπει να ξεχνούμε πως, οι ως τα 1770 ευτυχισμένοι και σχεδόν ελεύθεροι Σφακιανοί, εθυσίασαν την ευτυχία τους για την ελευθερία των άλλων Κρητικών».

 Το τίμημα να τα βάλει με το σουλτάνο και χωρίς ξένη βοήθεια μια και μόνη επαρχία ήταν το ακόλουθο,  από τους 11000 κατοίκους :

3500 σκοτώθηκαν στις μάχες.

1500 πέθαναν από κακουχίες.

2000 μετοίκησαν εκτός Κρήτης και αρκετοί εκτός Ελλάδας.

4000 έμειναν ζωντανοί στα ερείπια της επαρχίας, είναι αυτοί που θα γεννήσουν τους ήρωες του 1821.