Το
ξύλο της αμπελιτσιάς είναι συνυφασμένο με την παραδοσιακή πρακτική – κατασκευή
της κρητικής κατσούνας. Μια παράδοση που κρατάει από παλιά και που πρόσφατα,
μετά τις κινητοποιήσεις των αγροτών στην Αθήνα, ήρθε ξανά στο προσκήνιο.Ο Γιάννης
Κατάκης ή Κάτης από την Κάντανο, τον οποίο συναντήσαμε στο καφενείο που
διατηρεί στο χωριό, είναι ένας από τους νεότερους συνεχιστές της παράδοσης της
κατσούνας.
Οπως τόνισε, μιλώντας στις “διαδρομές”, ξεκίνησε να κατασκευάζει
κατσούνες πριν από περίπου 15 χρόνια αφού ως κτηνοτρόφος, η κατσούνα αποτελεί
γι’ αυτόν ένα εργαλείο δουλειάς. Λίγο μετά άρχισε να κατασκευάζει κατσούνες για
φίλους, ενώ πλέον πουλάει κατσούνες συμπληρώνοντας με αυτό τον τρόπο το
οικογενειακό εισόδημα.«Τα ξύλα που κάνουν γι’ αυτή τη δουλειά είναι διάφορα»,
σημείωσε απαντώντας σε σχετική ερώτησή μας: «Παλαιότερα χρησιμοποιούνταν κυρίως
αμπελιτσιά. Τα μαγαζιά στα Χανιά μπορεί να πουλούσαν ακόμα και 5000 κομμάτια
τον χρόνο. Αργότερα όμως απαγορεύτηκε η χρήση της. Ετσι πλέον χρησιμοποιείται η
μαύρη μουρνιά -την οποία δουλεύω περισσότερο από όλα-, ένα άλλο δέντρο που το
λέμε “λότο” και μοιάζει με αγριοκερασιά και βέβαια το πρινάρι που είναι το
καλύτερο από όλα αλλά δύσκολο να δουλευτεί».Τι χαρακτηριστικά όμως πρέπει να
έχουν τα ξύλα για να γίνουν κατσούνες; «Τα ξύλα αυτά χρειάζεται αφενός να
γυρίζουν σχετικά εύκολα και αφετέρου να μην σπάνε. Η αμπελιτσιά για παράδειγμα
είναι συμπαγές και στιβαρό ξύλο αλλά συγχρόνως γυρίζει εύκολα, είναι σαν
το λάστιχο. Γι’ αυτό είναι καλό», υπογράμμισε.
ΔΥΣΚΟΛΙΕΣ
ΚΑΙ ΜΥΣΤΙΚΑ
Μιλώντας
για τη διαδικασία της κατασκευής μιας κατσούνας ο Γιάννης ανέφερε ότι
χρειάζεται να προσεχθούν αρκετά σημεία για να είναι καλό το τελικό αποτέλεσμα:
«Το πρώτο σημαντικό πράγμα είναι να κόψεις το ξύλο στη λίγωση του φεγγαριού.
“Στη γέμωση κόβε καρπό, στη λίγωση το ξύλο και στον καιρό τον δύσκολο ψάξε να
βρεις τον φίλο” λέγαν οι παλιοί. Αυτό, λοιπόν, είναι νόμος. Και το λέω από την
πείρα μου. Θυμάμαι όταν άρχισα να φτιάχνω κατσούνες, από τη βιασύνη μου έκοβα
κάποια ξύλα στη γέμωση του φεγγαριού και μετά τα έβλεπα να γεμίζουν τρύπες».Τα
ξύλα που θα κοπούν θα μείνουν κάποιες ημέρες -ανάλογα με το ξύλο και την εποχή-
χωρίς να δουλευτούν για να φύγουν οι πολλοί χυμοί. Η διαδικασία αυτή το
καλοκαίρι χρειάζεται λιγότερο χρόνο, ενώ τον χειμώνα μπορεί να απαιτηθεί ακόμα
κι ένας μήνας.«Μετά ανάβω φωτιά και αφού γίνουν κάρβουνα – ανθρακοβόλι, βάζω πάνω
το ξύλο χωρίς να το ξεφλουδίσω για να μην καεί. Η φωτιά δίνει στο ξύλο μια
ελαστικότητα αλλά χρειάζεται εμπειρία για να ξέρεις πότε θα τραβήξεις το ξύλο
από τη φωτιά. Οταν γίνει αυτό, χρησιμοποιώ κάποια καλούπια, το γυρίζω με τα
χέρια και μετά το δένω. Αυτή η φάση της διαδικασίας δεν είναι καμία σπουδαία
τέχνη, αλλά αν το κάνει κάποιος που δεν ξέρει, θα το σπάσει το ξύλο», επεσήμανε
ο Γιάννης και συμπλήρωσε ότι στο τελικό στάδιο πρέπει το ξύλο να “ζυγιαστεί”,
να ισιώσει και να ψηθεί με καμινέτο για να παραμείνει ίσιο.Τον ρωτήσαμε πώς
κοστολογεί τη δουλειά του: «Από τον χρόνο της κάθε κατσούνας κανονίζω και την
τιμή της. Αν μια κατσούνα μου φάει ένα μεροκάματο τόσο θα τη δώσω. Ωστόσο,
πρέπει να ξέρει κανείς ότι από τα 10 ξύλα που θα κοπούν τα 5 θα γίνουν κατσούνες.
Τα άλλα θα σπάσουν».Ο ίδιος μιλάει πάντως με σιγουριά για το αποτέλεσμα της
δουλειάς του. Μια κατσούνα δικής του κατασκευής, όπως λέει, είναι εγγυημένο ότι
θα ζήσει για πολλά πολλά χρόνια: «Ανάλογα βέβαια και τη χρήση. Αν την πάρεις
για βόλτες στο δάσος δεν θα σου χαλάσει ποτέ. Αρκεί να μην την αφήνεις έξω να
γραίνεται. Αν δεν την προσέξεις, τότε το ξύλο θα στραβώσει ό,τι ξύλο κι αν
είναι».Ποιοι όμως είναι οι αγοραστές της κατσούνας; «Δουλεύω πολύ με
κτηνοτρόφους που τη χρησιμοποιούν στη δουλειά τους. Μου παραγγέλνουν από όλο
τον νομό. Από εκεί και πέρα υπάρχουν οι τουρίστες αλλά και Ελληνες από όλη την
Ελλάδα στους οποίους στέλνω παραγγελίες με το ταχυδρομείο!», σημείωσε ο
Γιάννης, που είδε τη ζήτηση να αυξάνεται μετά τις πρόσφατες κινητοποιήσεις των
αγροτών στην Αθήνα και τη δημοσιότητα που πήρε το παραδοσιακό εργαλείο των
κτηνοτρόφων.«Εγινε πραγματικά πολύς λόγος και δέχθηκα πολλά τηλεφωνήματα και
πολλές παραγγελίες. Οι πιο πολλοί πάντως δεν θέλουν να τη χρησιμοποιήσουν ως
εργαλείο αλλά να τη βάλουν πάνω από το γραφείο τους για να τους θυμίζει την
Κρήτη».
ΠΗΓΗ
Αναδημοσίευση
αποσπάσματος από το ιστολόγιο (Δασαρχείο)
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Μην πυροβολείτε ασκόπως