ΚΑΓΚΕΛΛΑΡΙΑ ΤΩΝ ΣΦΑΚΙΩΝ

Η προετοιμασία της επανάστασης του 1821 στην Κρήτη.

Χώρα Σφακίων 1911

Η επανάσταση στήν Κρήτη έμελλε νά αντιμετωπίσει πολλά καί δύσκολα προβλήματα. Οι ιδιαίτερες συνθήκες τής νήσου συντελούσαν σέ αυτό. Ο μουσουλμανικός πληθυσμός υπερτερούσε έναντι τού χριστιανικού καί επικρατούσε τρομερή καταπίεση.
Οι σφαγές τών Χριστιανών ήταν καθημερινές καί η τρομοκρατία καθόλη τήν τουρκοκρατία συνεχής. Ενώ ολόκληρη η Πελοπόννησος βρισκόταν υπό τήν διοίκηση ενός καί μόνο πασά, η Κρήτη είχε τρείς πασάδες, οι οποίοι βρίσκονταν στό Μεγάλο Κάστρο (Ηράκλειο), στά Χανιά καί στό Ρέθυμνο. Μέ τήν παραμικρή υποψία ανταρσίας καί οι τρείς πασάδες αντιδρούσαν άμεσα, παίρνοντας σκληρά μέτρα.

Λόγω τής απομόνωσής τής Κρήτης από τίς υπόλοιπες επαναστατημένες περιοχές, η Φιλική Εταιρεία δέν μπόρεσε νά δημιουργήσει ισχυρούς πυρήνες στήν περιοχή. Η Αίγυπτος ήταν κοντά καί ο μουσουλμανικός στόλος μπορούσε άμεσα νά απειλήσει τό νησί, χωρίς νά προλάβουν νά τόν αντιμετωπίσουν οι ναυτικές δυνάμεις τών τριών νήσων (Ύδρας, Σπετσών,Ψαρών). Καί όμως, παρόλες τίς αντίξοες συνθήκες, οι Κρητικοί, μόλις έμαθαν γιά τόν ξεσηκωμό τών ομοθρήσκων τους, δέν δίστασαν ούτε στιγμή
Οι πλοιοκτήτες των Σφακιών έχουν μεταφέρει την είδηση του ξεσηκωμού του Μωριά, κοντά σε αυτούς και οι Φιλικοί ενημερώνουν τους καπετάνιους των Σφακιών ότι ήλθε η ώρα.

Οι δημογέροντες και οι καπετάνιοι των Σφακιών κάνουν μια σύναξη την Μεγάλη Πέμπτη 7 Απριλίου 1821 στα Γλυκά Νερά Σφακίων να συζητήσουν για τον σηκωμό. Η απόφαση της μυστικής σύναξης, ήταν ναι στο νέο σηκωμό αλλά για να υπάρξουν ελπίδες λευτεριάς, θα πρέπει να συμμετέχει όλο το νησί. Με προφυλάξεις ειδοποιούν τις κεφαλές του νησιού, που έχουν ελληνική συνείδηση, να παρευρεθούν στις 15 Απριλίου στο Λουτρό Σφακίων, εκεί οριστικοποιήθηκε να κηρυχτεί η επανάσταση στο νησί. Σύμφωνα με τα έθιμα των Σφακιών την απόφαση των καπετάνιων πρέπει να την επικυρώση ο λαός.

Στις 29 Μαΐου συγκαλούν λαική συνέλευση στο ναό της Παναγιάς Θυμιανής, εκεί ο λαός των Σφακιών επικυρώνει την έναρξη του νέου ξεσηκωμού, και εκλέγει τους αρχηγούς του αγώνα.

Επικυρώθηκε η πολιτική αρχή του αγώνα (επαναστατική κυβέρνηση) με όνομα ΚΑΓΚΕΛΛΑΡΙΑ ΤΩΝ  ΣΦΑΚΙΩΝ ως γενική αρχή της επανάστασης με έδρα το Λουτρό και οικονομική επιτροπή με ονομασία ΚΟΙΝΟΝ που είχε την επιμέλεια των πόρων για τον αγώνα.

 Ο Θ. Δετοράκης στην ιστορία της Κρήτης γράφει: << Οι Σφακιανοί που συνήθως κατηγορούνται ως φίλαρχοι και απειθάρχητοι, οργάνωσαν από τις παραμονές κιόλας της επανάστασης μια υπέρτατη πολιτική αρχή,τη γνωστή Καγκελλαρία>>.

Η αποτελούνταν από τους Πρωτόπαπα των Σφακίων Γεώργιο Μοράκη,Χατζή Ιωάννη Πωλιουδάκη,  Σήφη Παπαδάκη, Στρατή Βουρδουμπά, Ανδρέα Κριαρά, Αναγν.Ψαρουδάκη ενώ γραμματέας ορίστηκε ο Ηρακλειώτης Δ. Φλαμπουριάρης.

Η σφραγίδα της Καγκελαρίας ήταν εικόνα της Παναγίας που έφερε την επιγραφή "Παναγία του Λουτρού".Το έργο της Καγκελλαρίας ήταν σημαντικό εφοδίαζε τους επαναστάτες με πολεμοφόδια - διενεργούσε εράνους  προστάτευε τον άμαχο πληθυσμό - ίδρυσε νοσοκομείο στο Λουτρό για τους τραυματίες. Ένα μόνο δεν κατάφερε να κάνει, να δόσει ένα αρχηγό, άλλωστε ποιός να δεχθεί τον καλλίτερο του.

ΠΡΟΚΡΙΤΟΙ  ΑΝΑ ΧΩΡΙΟ ΕΚΛΕΓΕΝΤΕΣ ΣΤΗΝ ΣΥΝΑΞΗ ΤΗΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ ΘΥΜΙΑΝΗ

Ανώπολη: και τα γύρω της χωριά  Χατζή Πωλιουδάκης, Αναγνώστης και Ανδρέας Παναγιωτάκοι, Νικόλαος Ανδρουλακάκης, Γεώργιος Τσελεπής – Δασκαλογιάννης, Ανδρέας Κριαράς, Μανούσος πρωτοπαπαδάκης και ο Ανδρέας Φασουλής.
Ασκύφου: Πρωτόπαπας Γεώργιος, Ανδρουλιός Μοράκης, Αναγνώστης Μοράκης, και Σήφης Καυκαλάς. 
Ασφένδου: Γεώργιος και Σήφης Δεληγιαννάκης, Σηφοδασκαλάκης, Σφηνιάς Μανούσος και ο Ανδρέας Βούρβαχης. 

Εμπρόσγιαλο(Χώρα Σφακίων): Ρούσος και Στρατής Βουρδουμπάς, Χατζή Χιονιάς, Αναγνώστης Ψαρουδάκης και Στρατής Μπελιβάνης.
Ίμπρος: Πωλογιάννης και ο γιός του Πωλογεωργάκης, Κωστόπουλος, και οι αδελφοί Εμμανουήλ και Αναγνώστης Μανουσογιαννάκοι.

Καλλικράτης: Παπά Ιωάννης, Σήφης Παπαδάκης, τα αδέλφια Αναγνώστης Ανδρέας και Πέτρος Μανουσέλης. 

Μουρί:  Οι παπάδες Ανδρέας και Ιωάννης 

ΠΕΝΤΑΚΟΣΙΑΡΧΟΙ ΑΝΑ ΧΩΡΙΟ ΕΚΛΕΓΕΝΤΕΣ ΣΤΗ ΠΑΝΑΓΙΑ ΘΥΜΙΑΝΗ

Καλλικράτης: Αναγνώστης Μανουσέλης,

Ασφένδου: Γεώργιος Δεληγιαννάκης,

Ασκύφου:  Αναγνώστης Πρωτοπαπαδάκης,

Ίμπρος:  Κωστόπουλος,

Κωμητάδες: Πωλογεωργάκης,

Εμπρόσγιαλο και  Μουρί: Ρούσος Βουρδουμπάς,

Ανώπολη και τα γύρω της χωριά:  Χατζή Πωλιουδάκης, Αναγνώστης  Παναγιώτου, Γεώργιος Τσελεπής – Δασκαλογιάννης, Βαρδουλομανούσος και ο Ανδρέας Φασουλής.

ΔΩΡΕΕΣ ΚΑΙ ΔΑΝΕΙΑ 

Ο πλοιοκτήτης Ανδρέας Φασούλης πρώτος έδωσε 400 οκάδες μπαρούτι  με ανάλογο μολύβι και χαρτί. Όλοι άρχισαν να φέρνουν στο ΚΟΙΝΟΝ ότι μπορούσε ο καθένας, άλλοι έφεραν τα περισσευούμενα όπλα, άλλοι χρήματα, ζώα , τυρί, μέλι, κερί, οι γυναίκες έδιναν κεντήματα, παντός είδους υφάσματα, κιλίμια. Δανεικά έδωσαν ο Αναγνώστης Παναγιώτου δίστηλα τάλιρα 7.857, ο Πρωτοπαπάς Γεώργιος 2.800 και πολλοί άλλοι λιγότερα, τα δάνεια που μαζεύτηκαν ήταν 24.000 και από εράνους μάζεψαν 30.000 δίστηλα τάλιρα.Έστειλαν τον Χ. Τσουράκη στην Μάλτα να πωλήσει τα μαζεμένα και να αγοράσει όπλα και πυρομαχικά. Την ίδια περίοδο έφερε Σάμιος πλοίαρχος 200 βαρέλια μπαρούτι, λίγο μολύβι και χαρτί και πληρώθηκε από τα δανεικά του ΚΟΙΝΟΥ.

Το φυσικό ορμητήριο των επαναστατών  την περίοδο  1821-1824 είναι τα Σφακιά.

Από τά 1200 όπλα πού υπήρχαν γιά τήν επανάσταση, τά 800 προέρχονταν από τά Σφακιά. Οι Σφακιανοί διέθεταν λίγα πλοία, κυρίως βρίκια καί γολέττες, αλλά δέν ήταν δυνατόν μόνο μέ εκείνα νά σηκώσουν τό βάρος τής επανάστασης στό νησί. Γι' αυτό απευθύνθηκαν στήν Ύδρα καί στίς Σπέτσες, γιά νά τούς προμηθεύσουν 2000 τουφέκια καί 15 πλοία. Επίσης, όρισαν τούς αρχηγούς τών όπλων κάθε επαρχίας, όπως τόν Δεληγιαννάκη στήν επαρχία Αμαρίου Ρεθύμνης, τόν Αναγνώστη Μανουσέλη στό Ρέθυμνο, τόν Αναγνώστη Παναγιώτου (Παναγιωτάκη) στήν Κυδωνία, τούς Ρούσσο Βουρδουμπά καί Πωλογιώργη στίς ανατολικές από τόν Ψηλορείτη επαρχίες, τόν Γεώργιο Τσελεπή - Δασκαλάκη στίς περιοχές Σέλινο καί Κίσσαμο καί τόν Σήφακα στήν Μαλάξα. Στίς δυνάμεις τής θάλασσας όρισαν υπεύθυνους τούς καπετάνιους Αναγνώστη Παναγιώτου ή Πωλίδη καί Αναγνώστη Αναγνωστάκη. 

Τόν Μάρτιο τού 1821 είχε δοθεί εντολή στούς πλοιάρχους Δασκαλάκη Μανούσο καί Λαδά Ανδρέα πού κυβερνούσαν τό μπρίκι τού παπά Πωλάκη από τήν Ανώπολη, νά αγοράσουν πολεμοφόδια καί νά τά μεταφέρουν στό Λουτρό. Τό μπρίκι τών Σφακιών απέπλευσε από τό Μεγάλο Κάστρο μέ ειδική άδεια πού εξασφάλισε μία καλόγρια πού ήθελε νά ταξιδεύσει στήν Τήνο. Η καλόγρια αυτή ήταν κόρη τού ηρωικού Δασκαλογιάννη, τήν οποία οι Τούρκοι είχαν χρησιμοποιήσει ως όμηρο γιά νά συλλάβουν τόν πατέρα της. Σέ ηλικία 18 ετών η κόρη τού Δασκαλόγιαννη Μαρία, είχε παντρευτεί μέ τό ζόρι τόν δευτεντάρη τού Κάστρου καί έκαμε μαζί του δύο παιδιά τά οποία πέθαναν όπως καί ο άνδρας της. Λέγεται ότι τά σκότωσε η ίδια η μάνα τους γιά νά μήν γίνουν γενίτσαροι. Μετά τόν θάνατο τών παιδιών της, έγινε καλογριά καί ευκαιρίας δοθείσης μέ τό πλοίο τού παπά Πωλάκη, στό οποίο βρισκόταν καί ο συγγενής της Γεωργάκης Τσελεπής Δασκαλάκης (εγγονός τού Δασκαλογιάννη), πήγε νά προσκυνήσει στήν Τήνο. Η καλόγρια στρατολόγησε μέ δικά της έξοδα τριάντα άνδρες από τή Σάμο καί ανέθεσε τήν αρχηγία τους στόν υπηρέτη της Νικολα Ζερβό, ο οποίος αργότερα εξελίχθηκε σέ στρατηγό μέ τό όνομα Ζερβονικόλας.

Μετά τήν σύναξη στήν Παναγιά τήν Θυμιανή οι επικεφαλής τής Καγκελλαρίας εγκαταστάθηκαν στήν έδρα τους τό Λουτρό. Οι καπετάνιοι συγκεντρώθηκαν στό Ασκύφου γιά πολεμικό συμβούλιο, όπου καί αποφασίσθηκε ο τρόπος καί ο χρόνος έναρξης τών εχθροπραξιών. 

Τον Αύγουστο του 1821 με την καταστροφή της επαρχίας Σφακίων  από τον Οσμάν πασά του Ρεθύμνου, καταστράφηκε και το Λουτρό η έδρα της ΚΑΓΚΕΛΑΡΙΑΣ ΤΩΝ ΣΦΑΚΙΩΝ όπως και το νοσοκομείο του.

ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ ΛΟΥΤΡΟΥ

Το νοσοκομείο στο Λουτρό συντηρούνταν από τις εισφορές των πλοιοκτητών των Σφακίων. Διευθυντής του ήταν ένας αγνός πατριώτης Πωλιός από την Ανώπολη ο οποίος έσωσε κατά τον ιστορικό μας πάνω από 2000 πληγωμένους μαχητές.

ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΤΟΥ ΑΦΕΝΤΟΥΛΗ ΚΟΜΝΗΝΟΥ

Η  καταστροφή έκανε τους αρχηγούς, να αφήσουν τον εγωισμό κατά μέρος, και να σκεφθούν ότι για να έχουν αποτέλεσμα πρέπει να ορίσουν ένα αρχηγό.

Μετά από μια σύναξη στο Λουτρό, των μελών της Καγκελαρίας, των γερόντων και των καπετάνιων αποφάσισαν να ζητήσουν αρχηγό από την Κυβέρνηση της Ελλάδας και συγκεκριμένα  τον Δημήτριο Υψηλάντη.Έστειλαν απεσταλμένους τον Α. Παναγιωτάκη και τον Ν. Οικονόμο στην Πελοπόννησο, όπου ο  Υψηλάντης τους όρισε τον Μιχαήλ Αφεντούλιεφ ή Αφεντούλη ως Αρμοστή, της  Κρήτης.

ΠΗΓΗ

http://www.e-sfakia.gr/2010-06-04-22-51-54/208-63-1821-1830-1821

http://users.sch.gr/fstav/epanastasis/epanastasis12.html